Tomado-secretaresse Willy van Eyk overhandigt een receptiealbum aan Piet Paantjens van de Heemkundekring Jan uten Houte.
Tomado-secretaresse Willy van Eyk overhandigt een receptiealbum aan Piet Paantjens van de Heemkundekring Jan uten Houte. Foto:Krijn ten Hove

Terugblik op Tomado: ‘Bedrijf kwam er door veel subsidie’

Door: Krijn ten Hove Algemeen

ETTEN-LEUR - Begin 2021 is met instemming van de Gemeente Etten-Leur de Tomadofabriek gesloopt. Een uniek architectonisch pand van een uniek Nederlands bedrijf die veel voor de economische ontwikkeling van de gemeente heeft betekend en misschien wel op de kaart heeft gezet. Een stuk economische historie is hiermee verloren gegaan. Maar wat was Tomado, hoe is het begonnen en hoe eindigde het. In 5 delen blikken we terug op Tomado. Deel 3: Wat betekende Tomado voor Etten-Leur?

Waarom koos een bedrijf met zijn oorsprong in Dordrecht en inmiddels verkast naar Zwijndrecht voor Etten-Leur? Het antwoord is simpel. In het kader van de wederopbouw en het ontwikkelen van de achtergebleven gebieden was West-Brabant aangewezen door de overheid als gebied waar industrie zich kon gaan vestigen. Daar werden forse subsidies voor uitgekeerd. Jan van der Togt zag zijn kans om op deze manier op een goedkope manier zijn bedrijf te kunnen uitbreiden. De toenmalige burgemeester Godwaldt heeft zich volop ingezet voor het binnenhalen van werkgelegenheid en Jan van der Togt zich inzette voor het sociale en culturele leven in Etten-Leur.

Veel werkgelegenheid

De fabriek zorgde voor werkgelegenheid. Veel werkgelegenheid. Dat was de voornaamste opdracht van burgemeester Godwaldt. En met de komst van Tomado, met een naamsbekendheid van 98%, werd daarmee de naam Etten-Leur, als locaties waar dit bedrijf gevestigd was ook bekender. en in de slipstream kwamen ook andere bedrijven uit de regio Dordrecht mee. Maar ook werknemers kwamen naar Etten-Leur toe. “Van heinde en verre kwamen de arbeiders naar de fabriek. Zo waren er bussen met medewerkers die uit verschillende streken van België kwamen, werkten de eerste gastarbeiders in Etten-Leur bij Tomado.” Aan het woord is mevrouw Willy van Eyk (85) die secretaresse was van Bart Botman die als de bedrijfsleider van de fabriek werd gezien. Ze heeft bij Tomado gewerkt tot aan het faillissement in 1982.

Onnavolgbaar

“Het was geen makkelijke tijd, en Jan van der Togt was geen makkelijke directeur. Soms onnavolgbaar. Dingen die je niet verwachte deed hij vervolgens toch. Hij was heel hiërarchisch ingesteld. Zo was het niet meer gebruikelijk om iemand van de technische dienst als knecht te noemen, maar hij deed dat toch. Maar hij zag andere dingen ook heel goed. Zo heeft hij in Etten-Leur heel nadrukkelijk gezocht naar een katholieke personeelsfunctionaris omdat de mensen daar katholiek waren en men iemand had die dichter bij de mensen kon staan. In Dordrecht en Zwijndrecht was meer protestants. Omdat er toch ook mensen vanuit Dordrecht en omgeving naar Etten-Leur vertrokken heeft hij, samen met andere bedrijven die zich daar ook vestigden, bijgedragen aan het opknappen aan wat nu de Van Gogh kerk is. Maar ook bij de opzet van de Nobelaer is er betrokkenheid geweest van Jan van der Togt”, aldus Willy van Eyk.

Te ver weg

Maar Etten-Leur was voor Jan van der Togt toch net te ver. “Hij kwam er te weinig, hij was bijna een onbekende als hij in de fabriek was. Hij was gewend om aan het begin van de dag een rondje te lopen in de fabriek. In Zwijndrecht lukte dat, Etten-Leur was daarvoor te ver weg. Mensen daar kenden hem niet, hadden meer met Bart Botman dan met Jan van der Togt. En dat paste niet bij hem. Van der Togt wilde graag gezien worden. Vandaar dat de fabriek in Etten-Leur te ver van hem af stond.”



Blijf op de hoogte van het lokale nieuws uit jouw regio met onze dagelijkse nieuwsbrief