Rubriek Arend van der Wel: Eerst was er de sluis, toen het huis

We zijn deze keer buiten de Goese binnenstad. Zelfs – maar nét – buiten de bebouwde kom, tussen Goes en ’s-Heer Hendrikskinderen, aan de parallelweg van de ’s-Heer Hendrikskinderendijk. Daar staat het Zwart Sluisje, een waterhuishoudkundig ‘kunstwerk’, dat er voor zorgt dat overtollig regenwater wordt afgevoerd. Die sluis is op het moment van schrijven nog overwoekerd door klimop en braam, en daardoor onzichtbaar. Binnenkort wordt er gesnoeid en is het fraaie Zwart Sluisje weer voluit te zien.
De voorganger van dit sluisje is de naamgever van de rietbedekte villa ernaast. Oplettende, vooral dieren bezittende lezers zullen op de foto de praktijk van dierenarts Karelse herkennen. Karelse is nu ‘begin tachtig’ en stopte zo’n drie jaar geleden met werken, na een periode van geleidelijke afbouw. Niet alleen de villa is naar het Zwart Sluisje genoemd, ook de boot van Karelse draagt die naam. Mocht u die boot op de Zeeuwse baren tegenkomen, dan bent u nu in staat om de raadselachtige naam thuis te brengen.

Het huis van de gepensioneerde dierenarts is in 1938 gebouwd in opdracht van de eigenaar van het bekende bouwbedrijf Pilaar. In het rechtermuurtje van de oprit zien we de authentieke steen, die de naam van de villa laat zien. Wat de steen verder afbeeldt, is door slijtage moeilijk te herkennen, vermoedelijk iets met bouwen en pilaren. De familie Pilaar-Schrijver vertrok in 1951. De villa wordt als Rijksmonument beschreven als ‘late Engelse landhuisstijl met expressionistische invloeden’. 

Uit annonces in couranten uit de jaren ’40 blijkt dat in de villa geregeld ‘terstond’ een ‘flink dienstmeisje’ of ‘flink dagmeisje’ nodig was, dat ‘hoog loon’ zou verdienen. Die flinke meisjes konden zich melden bij mevrouw Pilaar op het adres ‘Zwart Sluisje te Goes’. Die adressering volstond kennelijk. Ook in redactionele krantenberichten over een verkeersongeluk of een in de kraag gevatte crimineel was als plaatsaanduiding ‘nabij het Zwart Sluisje’ genoeg. Kom daar nu ’s om! Uit een onlangs gehouden klein, maar representatief en betrouwbaar onderzoek onder inwoners van Goes en enige omstreken blijkt dat 96,5 procent van de respondenten geen enkele notie heeft van het begrip Zwart Sluisje. Als verzachtende omstandigheid voor deze bedroevende collectieve onwetendheid kan worden aangevoerd dat de voorganger van de huidige sluis, pal langs de toenmalige Rijksweg, toen goed zichtbaar was en meer opviel. 

Eerst was er de sluis, toen het huis. Maar in ‘Goes Gezien’ doen we het net andersom. Over een maand nemen we de sluis onder de loep. Speciaal voor die 96,5 procent.

Tekst en foto: Arend van der Wel