[chapeau] Aflevering 325
,,Met vliegende vendelen…
Er valt nog meer te vertellen over de Ommegangstraat die in de Brabantsche Revue van 1938 nog als Keutelstraatje werd bezongen, maar die zoals Tilly van der Plas onlangs liet weten, destijds eerder kende als het Keutellaantje. Ad de Bra, opgegroeid in die omgeving, sluit hierbij aan met de volgende heldere beschrijving: ,,Het gaat mij over de Ommegangstraat, die in mijn jonge tijd toch anders genoemd werd. Ik kende hem als "Keutellaantje". Zoals bekend begon hij bij de Boulevard-van Gilselaan. Hij was verhard tot aan de Knipstraat, nu Fatimalaan geheten. Daar werd het een brede zandweg met flinke bomen aan weerszijden en aansluitend op de Verfraaiing. Daar was een brug over het vaartje. Door ons "tweede brug" geheten. De eerste was halverwege de Boulevard en het Keutellaantje. De derde brug was bij de Kapellerlaan.''
Door Jan van Nassau
Ad geeft een helder inzicht in de situatie zoals hij die kende, maar het straatje was toen al lang niet meer wat het tot ca. 1878 was: een zandweg die de Burgerhoutsestraat verbond met het jaagpad langs de Hooge vaart en de nabijgelegen Hoge brug. We weten niet sinds wanneer, maar tot het jaar 1648 zal jaarlijks de ommegang ofwel de grote processie door dit straatje getrokken zijn. Verder diende het straatje de grondeigenaren, de boeren en mogelijk passanten die de kom van Roosendaal wilden omzeilen. Wellicht nam in het najaar van 1624 ook Prins Maurits deze route naar het kampement op de velden bij het Huis te Rosendael alias het Leengoed (Vrouwenhof).
Stéénpaol
De kans dat er na 1648 nog een ommegang door het straatje trok is klein, ook al maakt de plaatselijke overheid in 1661 nog altijd gewag van 't Ommegangkstraatken. Een van de gevolgen van de "Vrede van Münster'' was immers dat openbaar godsdienstig vertoon alleen was toegestaan voor de nederduits-gereformeerden, op zijn Roosendaals gezegd, voor de prottestaante. Toch gaven de roomsen zich niet zomaar gewonnen. In een visitatierapport van de classis – het protestantse kerkbestuur – van Breda d.d. 31 mei 1652, wordt ook verslag gedaan van de situatie in Roosendaal. Een rapporteur ter plaatse heeft hierover o.m. het volgende te melden: ,,Op de laetste Sacramentsdach hebben de gilden, welcke meermaels plegen vele isolentiën (= onbeschaamdheden), gemarcheert met vliegende vendelen met bourgoensche cruysen door de heerlycheyt van Rosendael naer Steenpael toe.'' Wie weet hebben de gilden destijds gewoon de route van de ommegang gevolgd alvorens de weg naòr Stéénpaol op in (richting Steenpaal) te volgen. We kunnen ons een voorstelling maken van die oude route, door te bedenken hoe men destijds vanaf de kerk aan de Markt naar de Hoge brug is gelopen, verder langs de turfvaart en door het Ommegangstraatje naar Burgerhout en vervolgens door de Oost- ofte Agterstraete (sinds 1947 Raadhuisstraat genoemd) terug naar de Markt.
Het is wonderwel nagenoeg dezelfde route als die van de Sacramentsprocessie die in de jaren vijftig van de vorige eeuw door Roosendaal trok. Heeft men daarbij bewust de band met het verleden gezocht en plaatste men daarom een rustaltaar aan de Boulevard ter hoogte van de Ommegangstraat? Op zondag 20 juni 1954 maakte Jan Sturm een foto (zie hierboven) op het moment dat deken Van Mierlo er de zegen geeft. Op de achtergrond zien we bekende gevels aan de Boulevard. De bewoners hebben de vlag uithangen.
Aandersom
De altaaropstand is getooid met een zestal vendels met christelijke symbolen zoals bv. het Christusmonogram. De X in dit monogram en het bourgondisch kruis hebben dezelfde vorm, maar denkelijk niet dezelfde betekenis. Het bourgondisch kruis doemt vanouds wel op in het uiterlijk vertoon van met name de schuttersgilden. Zo toont de befaamde Roosendaalse schutterskraag het genoemde kruis in de vorm van twee kruislings geplaatste handbogen. Wie weet werd deze kraag ook gedragen door een schutterskoning die meeliep in de stoet op weg naar Steenpaal. Ik stel me daarbij een heel ander tafereel voor als bij de drie eeuwen later gehouden Sacramentsprocessie, maar overeenkomsten wat betreft de aard van het gebeuren en de gevolgde route zijn er zeker. In 1953 laat de verslaggever van het Brabants Nieuwsblad o.m. het volgende weten: ,,De stoet trok verder naar de Boulevard, waar op de hoek van de Ommegangstraat een rustaltaar was opgericht. Hier stonden allen even stil en verenigden zich in aanbidding. En daarna zette de processie zich weer in beweging en trok via de Burgerhoutsestraat en de Raadhuisstraat terug naar de St. Janskerk.'' De stemming waarin dit verslag is geschreven is duidelijk anders dan die van de passage in het rapport van 1652, maar we kunnen ons er in beide gevallen een beeld bij vormen. Het belangrijkste verschil is misschien wel dat het Ommegangstraatje toen een zandweg was en na 1878 voor het merendeel opging in een brede boulevard. Verder valt op te merken dat de carnavalsoptocht van Roosendaal alweer heel wat jaren dezelfde route volgt als destijds de ommegang, maar dan aandersom! En dat past dan weer uitstekend bij de traditie van het feest van de omkering. Reacties: Oòns Taoltje, p/a Middenstraat 44, 4702 GE Roosendaal, telefoon 0165.545561, e-mail: jwvannassau@kpnmail.nl.