Column Jan Zwemer
Ter Meer en Zuurbeek
Het was een van mijn nuttigste aankopen bij De Slegte, het warenhuis in tweedehands boeken in Amsterdam: de reprint uit 1982 van Kuypers Gemeenteatlas van Zeeland uit 1866. Het in 1984 aangeschafte boek raadpleegde ik vele malen en ook zomaar erin snuffelen vind ik nog steeds plezierig. Elke Zeeuwse gemeente is erin vertegenwoordigd met een kaart van vijftien bij zeventien centimeter. Pas onlangs merkte ik dat je aan de bijschriften bij voornamelijk boerderijen kunt merken dat er spraakverwarring moet hebben geheerst tussen degenen die de kaarten opnamen en de Zeeuws sprekende plaatselijke bevolking. Alleen al over Walcheren is daarvan een handvol voorbeelden te vinden. Ook is er wel eens sprake van een schrijffout, zoals in het kaartje van Grijpskerke, waar in plaats van Pekelingsche weg staat: Pendingsche weg. (Bij Aagtekerke is die naam gewoon goed weergegeven.) Maar een eindje verderop begint de streektaal de kaartopnemers op het verkeerde been te zetten. Bij Koudekerke heet de bekende boerderij ‘De Lange Pacht’ in de Gemeenteatlas ‘De Lange Post’. ‘Pacht’ als zelfstandig naamwoord was voor burgers natuurlijk een onbekend woord en de Zeeuwse uitspraak ervan kan heel goed als een ‘ò’ hebben geklonken.
Iets vergelijkbaars zien we bij de kaart van Serooskerke, waar bij de boerderij Ter Mee geschreven staat: ‘Ter Meer’. De plaatselijke uitspraak is Ter Meê en dat is natuurlijk dezelfde klank als van woorden die eindigen op ‘eer’. Terwijl ‘Meê’ bovendien een nietszeggend woord was in 1866. Oorspronkelijk verwees het in de vorm ‘meêt’ naar hooiland: het betreffende gebied werd in de middeleeuwen gebruikt als overloopgebied, oftewel als tijdelijke opslag voor regenwater (voor uitwatering west van de Lijdijk) en was vermoedelijk alleen weiland. Bij de kaart van Oostkapelle zien we weer een paar verschrijvingen. Schuitenburg en het Wieltje moeten zijn: Schuilenburg en het Weeltje. Het duidelijkste voorbeeld van misverstaan van het Zeeuws door de opnemers van Kuypers atlas vinden we bij de kaart van Oost- en West-Souburg. De boerderij ‘Zuidbeek’, uiteraard hier uitgesproken als Zuudbeek, werd geregistreerd als ‘Zuurbeek’, natuurlijk omdat dat min of meer begrijpelijk was. Overigens staat ook op deze kaart De Lange Post in plaats van De Lange Pacht. Consequent, dat wel.[l]