'Een monument moet ook wel leefbaar zijn'
VLISSINGEN - Ook een monument kun je verduurzamen. Vaak zet je met een paar simpele maatregelen al grote stappen. De monumentenwacht van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) weet er alles van. De dienst is bezig met een monumentenpaspoort waarin duurzaamheidsmaatregelen staan die veilig zijn uit te voeren.
DOOR EUGÈNE DE KOK
Monumentenwachter Wim Jakobsen van de SCEZ staat het ene moment bovenop een kerktoren in ‘s-Heer Arendskerke, een uurtje later inspecteert hij een dakgoot van een eeuwenoud pandje in Zierikzee om daarna een bewoner van een monumentale woning in de Middelburgse binnenstad advies te geven. Hij komt elke dag bij eigenaren van monumenten thuis, voor onderhoudswerkzaamheden, maar ook als expert op het gebied van duurzaamheid. “Dat is iets van de laatste jaren”, zegt hij over die adviesrol. “Wij zijn ons daarin gaan verdiepen en hebben tal van cursussen gevolgd. Heel veel mensen zijn met het onderwerp bezig, omdat ze het willen en het comfort in huis verbetert, maar ook omdat eenvoudige maatregelen al geld opleveren. Ook als je in een monument woont. De portemonnee speelt mee.”
Het probleem bij monumentale panden is dat lang niet alles kan en mag. Dubbel glas kun je niet zomaar laten zetten en zonnepanelen op een dak aan de straatzijde kun je bijvoorbeeld vergeten. “Maar als je een tussendak hebt, iets wat je vaak ziet bij monumenten, dan kun je deze na overleg met de gemeente in veel gevallen vergunningsvrij plaatsen. Niemand ziet ze dan immers. En isoleren kan bijna altijd. Als het moeilijk is om het dak te doen, dan kom je al een heel eind met de zoldervloer.”
Tegenwoordig
Eigenaren van monumenten hebben lang gedacht dat er niets mogelijk is en er dus ook niets kan op het gebied van duurzaamheid. “Die tijd is echt voorbij”, zegt Jakobsen. “De ene gemeente is wat makkelijker dan de andere, maar iedereen snapt tegenwoordig dat zo’n monument ook leefbaar moet zijn.”
Maatwerk
De manier waarop je dat voor elkaar krijgt, verschilt echter van monument tot monument. “Als we ergens komen, meten we alles op en bekijken we van de kelder tot aan de nok de mogelijkheden om te verduurzamen. Wat kan wel en wat kan niet? We willen op een slimme manier maatwerk leveren, maar wijzen de bewoners ook op hun gedrag. Daarmee valt al heel veel te besparen. Laatst was ik ergens waar alle radiatoren achter een lambrisering zaten. Dat houdt de warmte enorm tegen. Toen ik dat vertelde , bleek dat de bewoners het niet eens door hadden. Of neem van die gemetselde brievenbussen. Daardoor waait de wind zo naar binnen. Als je daar iets aan doet, gaat het comfort binnenshuis al omhoog. Begin bij jezelf. Dat is de eerste stap.”
Paspoort
De SCEZ ontwikkelt momenteel een Zeeuws energiepaspoort voor monumenten. Daarin komen simpele maatregelen te staan die te allen tijde veilig kunnen worden toegepast. Jakobsen en zijn collega’s draaien een pilot in de stedelijke gebieden van Middelburg, Veere en Zierikzee.
'Met gedrag valt al veel te besparen'
Samen hebben deze gemeenten onder het mom van ‘van energieslurpers tot duurzame parels’ een alliantie gevormd in het kader van het project Duurzame Monumenten Zeeland. Volgens Jakobsen denken veel monumenteigenaren nog te moeilijk. Effectieve maatregelen hoeven niet altijd bakken met geld te kosten. De mogelijkheden komen te staan in het paspoort dat over een tijdje aan eigenaren wordt aangeboden door de Monumentenwacht van SCEZ.
2018 is het jaar van het cultureel erfgoed. Slogan van het Europese themajaar is ‘Our heritage: where the past meets the future’. Ook in Zeeland zijn het hele jaar activiteiten rondom het thema. Meer over monumenten en het erfgoedjaar is te vinden op www.scez.nl.