'Speuren naar sporen... van de stad... gaat altijd door'
BREDA - Ze personifiëren door speuren naar sporen Breda: Eddy Maanders, Aloys Dankers en Harry Verlaer.
DOOR RINIE MAAS
Zeg niet dat ze daardoor het idioom elders, de Vlaamse woorden die ook in de Dikke van Dalen staan niet kennen. Blaffeturen zijn vensterluiken, erf en zate is huis en haard, befetteren is regelen en het Kozzemos staat voor achterbuurt. Het rijtje vullen ze aan met verket (vork) en tesneuzik (zakdoek).
Nassau's
"Een kick" noemen ze elk door hen verzameld of gekocht stuk van kostbare munten uit de tijd van Spinola (1624); het op de kop tikken van een unieke puzzel van de Etna; de paardenstallen van de KMA op het Kasteelplein op foto. Een geluksgevoel overvalt hen als ze oude tekeningen van het kasteel vinden; de helm van vliegenier Jan Olieslagers (met naam); Ã lles wat 'Breda Breda maakt'.
Dubbeltje
Een intrigerende object uit de collectie van Eddy Maanders is een 3 centimeter groot buisje. Het is een door de Etna op de markt gebracht kleinood, jaren zeventig. De fabriek is overgeschakeld op het produceren van gasfornuizen. We rijden auto op gas en benzine. We koken op gas. Dubbeltjes heb je niet gemakkelijk bij de hand. En door een veertje komen ze een voor een tevoorschijn. In Breda is jaren zestig de Haven gedempt. En dat wordt als een grote vooruitgang ervaren. Het buisje doet dienst om te betalen voor kort parkeren voor f.0.10.
Vulcanus
Bij zijn afscheid als directeur van de Etna in 1961 krijgt A.M.F. Klep, de directeur, van het personeel onder anderen een boekensteun in gietwerk aangeboden. Al eerder kwam het als relatiegeschenk, van de Koninklijke ijzergieterij en emailleerfabrieken De Etna, aan bod tijdens haar 100 jarig bestaan in 1956 (1856-1956). Een voor het oog oude man met baard en Romeins kapsel wordt, vaag te onderscheiden, omgeven door twee engeltjes/cherubijntjes. Harry Verlaer, die heel zijn leven bij de Etna heeft gewerkt, ziet er een klassieke uitdrukking in. Bij bestudering blijkt de oude man een jonge god te zijn. Hij is Hefaistos, de god van het vuur en van de smeedkunst en zijn Romeinse naam is Vulcanus. De Etna-directeur wordt uitgeleide gedaan met een gietwerk dat op bijzondere wijze herinnert aan zijn levenslange arbeid bij de ijzerfabriek. Je ziet Hefaistos vaak smeden of met ander werk bezig van de smid. Maar nu zijn het speelse cherubijnen die hem geen vuur maar rust inblazen. Waarmee het pensioen van de directeur in 1961 passend wordt verbeeld.
Gietpan
De bekendste voorstelling van de Etna wordt besproken. Bekend en vanzelfsprekend tot op de dag van vandaag en nog in tal van boeken en bladen te vinden: een balk, een gietpan en twee mannen die de lading torsen. Over de werkvloer gaat op deze wijze - het ijzer- of kopergietsel naar de afdeling met de mal die moet worden volgegoten. Wie goed kijkt naar de Etna-logo ziet een tweede balk. Daarmee laat de wisselaar de emmer kantelen en leeg terugkieperen.
Faam
Aloys Dankers brengt een weegschaal van de Faam op tafel. Hij is bijna 100 jaar oud en weegt tot 250 milligram. Hiermee hebben de kantoormensen de brievenpost gewogen en gefrankeerd op zwaarte. Bij de proef op de som blijkt het een uiterst zuivere weegschaal te zijn, in gebruik vanaf circa 1920.
Vulcanus
Juweeltjes om te zien zijn de nikkelen hemdsknopen en de dasspeld bij het 75 jarig bestaan van de HERO.De vader van Roos Verhoeven overlijdt door blootstelling aan asbest bij de Etna te jong. Tijdens zijn pensioen wordt Jan Verwaters ernstig ziek door mesothelioom waaraan hij in 2016 overlijdt. Hieraan vooraf vallen doden en gewonden door grote ongelukken met gesmolten ijzerwerk. De andere kant van Vulcanus! Het personeelsbeleid heeft altijd aandacht gehad: Etnakrant, Mannenkoor, uitstapjes, clubs. De bridge club bestaat nog.
Kwattatrommel
Er wordt een blauwe Kwattatrommel uitgestald. Op de trommel enige teksten en soldaat met helm in gevechtstenue. Hij stamt uit de mobilisatietijd. Een doos met 'flikjes'. Een voorloper van het vriendelijke soldaatje op de Kwatta manoeuvrereep. Volle melkchocolade. In 1939 noodrantsoen!
Een expositie in het Bredaas Museum zou deze verzamelaars recht doen. [l]