Frans van Schaik vertelt het juiste verhaal
BREDA - 'Walzke', de Duitser die 12 mei 1940 De Vlucht fotografeert. Is dat onmogelijk? Of toch niet!
DOOR RINIE MAAS
Het Vluchtverhaal van Frans van Schaik maakte veel reacties los. Thom Peeters stelde er een logisch vraagteken bij in een mooi en feitelijk stukske proza.
12 mei
Vanuit dit ordelijke gezichtspunt schrijft Thom Peters het volgende: "Op 12 mei 1940, eerste Pinksterdag en tevens moederdag had de Bredase evacuatie plaats. Er was nog geen enkele Duitse soldaat onderweg te bekennen. Wel voortdurend luchtaanvallen. Gemunt op het vanuit Breda terugtrekkende Franse leger langs onze vluchtroute Rijsbergen-Zundert-Achtmaal. Die bewuste Duitse soldaat uit de verhaallijn was er dus pas na de Vlucht en volgens mij gaat het wellicht om een Franse soldaat. Beste Rinie, als oud-docent ben ik trots op je en wens je veel succes. Met dank, Tom Peeters". Geraakt door het verhaal van de heer van Schaik, woonachtig St. Elisabeth, check ik zijn visie bij Joop Bakker.
13 mei
Joop Bakker is gepromoveerd op een vuistdik proefschrift over burgemeester Van Slobbe, die de Vlucht in gang zette. Hij meldt: "Thom P. heeft gelijk. Op 12 mei kan er geen Duitse soldaat in een garage in Rijsbergen een kapotte Franse legerwagen aan het repareren zijn geweest. Wel kan er een kapotgeschoten Franse legerwagen gestaan hebben in Rijsbergen als gevolg van Duitse bombardementen op de Rijsbergseweg met vluchtende Bredanaars. Op maandag 13 mei probeert Meeus vanuit Rijsbergen/Zundert terug te keren naar Breda om te zien of de vluchtelingencolonne richting Zundert kan terugkeren naar de stad. Tussen Rijsbergen en Breda kwam Meeus en Van der Schriek de eerste Duitsers soldaten tegen. Zij mochten onder geleide van drie motor-ordonnansen naar Breda te gaan om zich daar met hun leger te verenigen. Als ze in Breda aankomen zijn de Duitsers aan de rand van de stad. Om drie uur verschijnen de Duitsers in de stad zelf, waarna onmiddellijk contact tussen de Duitse legerleiding en Meeus en van der Schrieck tot stand komt. DUS: eerste Duitse militairen 13 mei in de buurt van Effen"!
Intuïtief
Een gefotografeerde Vlucht in Rijsbergen op 12 mei 1940 op weg naar St. Niklaas wordt daarmee onmogelijk geacht. Zijn de Duitsers slimmer dan wij dachten en hebben ze wel degelijk stiekem verkenners en reparateurs aan kapot oorlogstuig vooruitgestuurd? Die gedachte maakt zich van mij meester. Ik ben blij met de reacties enerzijds maar voorvoel bij intuïtie ergens een te theoretische benadering. Het tot dusver gepubliceerde over '40-44' in Breda fragmentarisch is, zoals Joop Bakker in de Oranjeboom 2001 ook zelf betoogt. En dan reageert Janus Jochems met een andere heer Van Schaik. Deze laat mij namens zijn neef in Rijsbergen, het volgende weten: "Ik kende de foto en heb daar al eens commentaar op gegeven. Het verhaal erachter is voor mij helemaal nieuw. De Frans van Schaik waar het over gaat is mijn neef, die ongeveer een jaar jonger is dan ik. "Henri Walz" uit München werkte al ver voor de oorlog in de garage in Rijsbergen. Hierbij het relaas van zijn dochter Helma Overman-Walz".
'Walzke'
"Mijn vader was Herbert Walz. In 1932/33 is hij van München naar Rijsbergen gekomen en bij Van Schaik gaan werken. Daar werd hij vaak 'Walzke' genoemd. In 1935 is hij getrouwd met Naantje Rens. In 1942 moest hij naar het front. In 1944 is hij vermist verklaard. Na 4 jaar kregen we bericht dat hij in Letland was overleden." Volgens de documenten die eerst nu voorliggen wordt hij opgeroepen voor Duitse legerdienst na proclamatie van de oorlog door Hitler. 'Walzke', bedacht op de lange arm van de Duitse geheime dienst, verwisselt zijn burgerkleding met zijn soldatenuniform. In dat uniform maakte hij de foto van de vlucht op 12 mei 1940. In 1942 moet Walz naar het front en overlijdt in 1944 in Letland. En dat alles na zijn leven in Rijsbergen te hebben geleefd. Walzke was er. [l]