KMA en St. Joost Interneringskampen NSB
BREDA - De bevrijding 10 mei 1945 had in Breda 'n andere kant. Die van "de ingewikkelde nasleep" ervan!
DOOR RINIE MAAS
Bevrijdingsdag is een fantastische dag. We gedenken dat we de zege vieren op de Nazi's. Hoe meer tijd eroverheen hoe groter het besef dat bevrijdingsdag voor velen zijn nasleep had; voor de in de strijd geblevenen. Blij konden zij niet zijn! De verraders moesten worden gestraft. Hoe ging dat?
St. Joost
Er zijn enige bronnen waaruit kan worden geput. De Oranjeboom gaat dieper in op Bijltjesdag. De kroniek 'De jodenvervolging in Breda' vertelt erover. Heel sterk komt collega Jacques Jespers voor de dag met informatie in een van zijn mooie boeken "Van Sint Joostkapel naar Mariakapel Breda (1300-1947)", waarin hij het gebruik van de academie St. Joost als interneringskamp aan de orde stelt.
Kopjagers
In 1945 lag de Kunstacademie àchter de St. Joostkapel. Waaraan de Mariakapel, hersteld en ingericht door bisschop Mgr. Hopmans ter ere van de bevrijding, haar Bredase naam dankt. Jespers: "Eind 1944 bevinden zich veertig vrouwen als politieke gevangenen met vier kinderen in de klaslokalen van de St. Joostschool. In november 1945, toen het aantal geïnterneerden in Nederland het hoogste aantal bereikte, waren er 99 mannen en 23 vrouwen ondergebracht". Eind 1945 werden zij overgebracht naar het klooster Ave Maria in Tilburg. Ik teken aan dat 'de kopjagers' ook in Breda actief waren. Deze criminelen, die circa f.12.50 verdienden voor iedere Joodse burger die ze aanbrachten, staat in verband met 106.000 gedeporteerde joden in Nederland. Het hoogste aantal in Europa. Ingeval beide ouders waren gearresteerd werden hun minderjarige kinderen ondergebracht in het "Tehuis voor jeugdige geïnterneerden" op het adres St. Janstraat 10 (de Nieuwe Veste). In januari 1945 groeide hier het aantal kinderen uit Noord-Brabant van 40 naar 125". In 1945 functioneerde de gevorderde academie St. Joost a/d Ginnekenstraat weer ter lering van de kunsten.
Tralie-venstertje
"Na de bevrijding van Breda door de 1e Poolse Pantserdivisie op 28, 29 en 30 oktober 1944", vertelt Jespers, "werd begonnen met de arrestatie van personen, die tijdens de oorlog gesympathiseerd hadden met de bezetter". Daarvoor werd de BS ingezet. Het streven was willekeur te voorkomen. Majoor Van Houten, de vertegenwoordigers van prins Bernard in bevrijd gebied had een instructielijst opgesteld 'te arresteren foute Bredanaars', die op 25 september 1944 tot stand kwam.
NSB
Een beeld, na de Duitse nederlaag, over de NSB, geeft Henri 't Sas. "Een oude en drie jonge vrouwen zitten in een hoek gedrongen in het arrestantenlokaal van het politiebureau… Een van de gewapende ondergrondsche, noteert hij, geeft hem de gelegenheid met hen te spreken. Met sidderende bovenlippen komt een van de jongeren naar voren: "Is u mishandeld of uitgescholden?" "Neen helemaal niet". "U zult dat ook in de toekomst niet worden gedaan". "Wij zullen u den neus en den mond niet aan bloed slaan". "Wij zullen u de nieren niet kapot schoppen. Uw pols zullen wij aan den ijzeren baar niet verbrijzelen". Het hoofd van de vrouw zakt omlaag. "Heeft u eten gehad?". "Wij zijn pas binnengebracht". "U kunt op een juist en rechtvaardige behandeling rekenen". "Dank u…dank u"…"Ik meen een harer te horen snikken...kan me ook vergist hebben. Het tralievenstertje wordt dichtgedrukt".
KMA
Soms werden NSB'ers naar de politiecel opgebracht aan de Veemarktstraat. Op de KMA kwamen de meeste NSB sympathisanten terecht; NSAP-leden, niet NSB-bedankers òp 15/5-1940; landstormers; W.A.leden; legionairs Nederland; SS-leden; leden van de Duitse Wehrmacht; leden van de Duitse politie, Bredase chauffeurs van het NSKK, (National Socialistisch Kraftfahrerskorps), collaborateurs, provocateurs, helpers van de Duitse politie; jodenjagers en verraders; zij die een gevaar hadden opgeleverd voor de geallieerden. "500 werden half november geïnterneerd op de zolder en in de kamers van de KMA". In theorie was kortom de lijst van Charles van Houten een eerlijke en rechtvaardig opgestelde lijst. De Bredase Courant, het geweten in die tijd in Breda, bleef scherp.
Nasleep
In haar commentaar op 11 november 1944 laat de krant zien dat het in redelijkheid goed kan gaan maar ook gruwelijk fout. "Aangebrachten op de KMA kunnen blijken…verdacht te zijn zonder bewijs. Het gaat niet aan dat men joelend en gnuivend staat te kijken naar het luchten van deze mensen. Die omdat het moet, geïnterneerd zijn….Aan gerechtigheid moet worden voldaan…Echter zolang de verdachte nog verdacht is mag men hem niet vernederen door openbare bespotting. De krant heeft een keihard punt. Bij schuld kan dit ook niet. "Wij mogen niet zijn zoals "zij". "De menselijke reactie laat zien dat aangiftes op bewijs moeten rusten en niet op laster, veten en nijd, zoals is gebeurd", stelt de krant. Waardoor Breda bevrijding vierde. Maar ook met zijn ingewikkelde nasleep zat! [l]