Ligt de Baronie van Breda in een berglandschap?
ULVENHOUT - Nederlands bekendste filosoof Johan Cruijff zei al “je ziet het pas als je het weet”. Een belangrijke reden om je te verdiepen in onze lokale geschiedenis. Bijgaande foto heeft weer vele geheimen.
Om hierachter te komen gaan we naar het Markdal. Het schitterende natuurgebied waar zoveel mensen dagelijks van genieten. Als we dit zouden bekijken in vogelvlucht vanaf Breda richting zuiden dan komen we erachter dat deze stad omgeven is door bergen. We passeren eerst de Zandberg en ter hoogte van het oertrouwe ooievaarskoppel De Bieberg. Verderop de Koekelberg en vlak tegen de grens De Goudberg. Nabij de A58 zien we Donken. De Daesdonck en de Schoondonck. In feite een historische naam voor hetzelfde, nl een zandverhoging in moerassig gebied. Deze verhogingen zijn zo’n 10.000 jaar geleden ontstaan tijdens de ijstijd en vormen geschikte plaatsen voor bewoning en landbouw. Er zijn in het Markdal bewijzen gevonden van bewoners uit de oertijd in de vorm van vuistbijlen en urnen.
Net voorbij het snijpunt van de Mark en de A58 komen we de 19e-eeuwse boerderij tegen die op bijgaande foto te zien is.
Het bijzondere hieraan is dat een aantal ornamenten te zien zijn die teruggaan naar de middeleeuwen. In deze periode was landbouw de belangrijkste bron van welvaart. De landbouwgrond was in eigendom van de militaire of kerkelijke adel. In dit z.g. feodale stelsel of leenstelsel liet de hoge adel het dagelijks bestuur van een gebied over aan leenmannen. Zij waren de baas over de mensen die het laagst op de maatschappelijke ladder stonden, de horigen. Zij mochten land bewerken maar niet in eigendom hebben. Als pacht moesten zij een deel van de oogst afstaan aan de leenman. Een van de bekendste leenmannen in onze omgeving was Pauwels (Paulus) van Daesdonck, waar onze heemkundekring naar is vernoemd. Hij is waarschijnlijk de eerste eigenaar van kasteel Daesdonck en wordt in 1344 genoemd als leenman van de Heer van Breda. Dat was toen Jan van Polanen. Leenmannen waren geen lieverdjes en wisten vaak met harde hand hun gezag te handhaven. Ook werden zijzelf op hun beurt ten tijde van oorlog opgeroepen mee te strijden voor de hogere adel waarvan zij vazal waren. Pas in de tijd van de verlichting werd het systeem van horigen afgeschaft. Het was te wreed en gemeen. Bovendien werden de steden belangrijker dan de adel en konden velen daar werk vinden. De gilden kwamen in opkomst. Burgers maakten zich vrij van de adel.
Terug naar onze boerderij. Deze ligt op het landgoed van kasteel Daesdonck dat helaas volledig is afgebrand in 1832, tijdens de Belgische Opstand. Met de restanten is later een nieuwe boerderij gebouwd. De ornamenten in de topgevel en de hoekversieringen zijn de laatste overblijfselen van het kasteel.
De naam Daesdonck zou volgens sommige historici verwijzen naar een donk aan de A. De A is in die tijd een algemene naam voor een rivier en betekent stromend water. Er zijn vele rivieren in het Nederlandse taalgebied die A heten. Breda ligt aan de “brede A”. Een donk is perfect geschikt als vestigingsplaats voor mensen en voor landbouw. Vele plaatsen in Brabant eindigen op donk, bij voorbeeld Hazeldonk, Raamsdonk, Oeteldonk. Een van de eerste die reeds rond 1170 genoemd wordt is Hodunck (Hooijdonk?).
Vindt U het ook zo leuk zich in de lokale geschiedenis te verdiepen. Kom eens langs in ons museum of bekijk onze website en facebookpagina. Uw reacties zien wij graag schriftelijk tegemoet via info@paulusvandaesdonck.nl [l]