'Die schilderingen moeten behouden blijven!'
OUD GASTEL - “Om alles maar weg te doen … daar voelde ik niets voor. Die schilderingen moeten behouden blijven. Er is al zoveel verdwenen uit onze Nederlandse kerken!”. Zo citeert het Brabants Nieuwsblad pastoor Van Dam op vrijdag 8 april 1977. Gastelse vrijwilligers zijn dan al bijna een jaar bezig met de restauratie van de wandschilderingen van de Sint Laurentiuskerk in Oud Gastel.
Eind mei van dit jaar bezorgde Martijn Akkermans bij Heemkundekring ‘Het Land van Gastel’ plakboeken van zijn vader Piet. Die had in één daarvan het verloop van de restauratie tussen 1976 en 1980 minutieus bijgehouden.
Sint Laurentiuskerk
In 1905 was de eeuwenoude – sterk verwaarloosde – Sint Laurentiuskerk onder pastoor Damen afgebroken. In 1907 werd die, met behoud van de toren, vervangen door een nieuwe grotere kerk in neogotische stijl. De bovengenoemde, zeer geroemde, wandschilderingen werden pas aangebracht in de periode 1928 – 1937 door de Amsterdamse kerkschilder Jan Oosterman. Hij vulde de wandvakken met afbeeldingen van heiligenlevens en taferelen uit de bijbel.
Deze muurschilderingen zagen er in de zeventiger jaren van de vorige eeuw beroerd uit. Oorzaak was het slechte onderhoud van de kerk. Goten lekten en het binnendringende vocht “perste” de verf uit de pleisterkalk. Beschilderingen in de bogen waren losgekomen en moesten worden hersteld. Zo was van de wandschildering “Het laatste oordeel” boven het zangkoor nog maar 20% over. Experts werden ingeschakeld en achtten een restauratie mogelijk; wel moest dan worden overgestapt van de gebruikte caseïneverf op latexverf.
Restauratie
Pastoor van Dam neemt het initiatief voor de restauratie. Hij houdt collectes om de restauratie te financieren. Ook benadert hij enige gepensioneerde huisschilders. In eerste instantie waren dat Nard Heshof, Piet Akkermans en Janus Hack. Tijdens hun opleiding hadden zij zich bekwaamd in decoratieschilderen. Later sloten ook Jan van Keep, Rie van Oosterhout en “leerling” Fons Scheepens aan. Piet Akkermans kende het werk al, want hij had samen met zijn vader Frans Jan Oosterman geassisteerd.
De werkzaamheden beginnen in mei 1976. Behalve de muurschilderingen werden ook de pilaren, de zandstenen kapitelen en de houten baldakijnen boven de altaren, onder handen genomen. Steigerbouwers – meestal jonge Gastelaren die in de bouw werkten – zorgden er voor dat op 20 meter hoogte kon worden gewerkt. Schoonmaaksters hielden de kerk schoon. De werkzaamheden werden kosteloos uitgevoerd.
Voor het meer specialistische werk werd Gerard Wiegmans, kunstschilder en glazenier uit Breda ingeschakeld. Van hem zijn de woorden: “Tien jaar geleden gooide men de kerk een paar weken dicht en kalkten ze alles wit, dat was toen de mode”. Sommige schilderingen waren zodanig aangetast dat Wiegmans met een loepje kleine zwart-wit foto’s moest bekijken om te weten te komen hoe het oorspronkelijke werk er uit zag.
Het enthousiasme vanuit de Gastelse gemeenschap was groot want toen in 1980 de dankdienst werd gehouden was de club vrijwilligers uitgegroeid tot 6 schilders, 13 steigerbouwers en enige tientallen schoonmaaksters. De restauratie kreeg overigens ook nog nationale aandacht. De NOS maakte opnames voor ‘Van Gewest tot Gewest’, die op 15 november 1978 werden uitgezonden.
Bernardusdagen
Nieuwsgierig? Kom op de Bernardusdagen op de zondagen 2 en 9 september van 13.00-17.00 uur in de Sint Laurentiuskerk te Oud Gastel het werk van al die vrijwilligers bekijken. De koffie staat klaar. [l]