Antoon Koks, de historisch schilder van Etten-Leur
ETTEN-LEUR - Op de tentoonstelling “75 Jaar vrijheid” van heemkundekring Jan uten Houte in het winkelcentrum zul je drie schilderijen aantreffen van Antoon Koks. Deze schilder is bij het publiek vrijwel onbekend. Maar wie was dan Antoon Koks?
Antoon was de oudste zoon van Ludovicus Koks, die bij de gemeente Etten en Leur begon als opzichter in 1916 en eindigde in 1948 als direkteur Gemeente Bedrijven. Nu Openbare Werken geheten. Zoals dat vroeger ging, moest Antoon zoals zijn vader “de bouw” in. Jammer, want hij was als opzichter daar te zacht voor. In het dagelijks leven werd hij bouwkundig tekenaar bij de gemeente Etten-Leur.
Na de lagere school ging hij dagelijks met de stoomtram vanuit Etten naar het lyceum in Breda. Hij had geen fiets en de kortst mogelijke weg naar het station ging vanaf de Oude Bredaseweg recht door het veld naar het station, dat zich eenzaam bevond tussen Etten en Leur. Op het lyceum kreeg hij les van Paul Windhausen die hem aanraadde om zich in het tekenen te ontwikkelen, want als klein ventje was tekenen al zijn lust en zijn leven. Paul Windhausen was de leider van de verzetsgroep op de Vloeiweide. Antoon heeft het er zeer moeilijk mee gehad, dat deze leraar door de Duitsers op de Vloeiweide gefusilleerd is.
Met succes volgde Antoon op zondag met enkele amateurs schilderlessen o.a. in Essen en Antwerpen. Hij had een enorme interesse in de natuur en had tevens oog voor detail. Hij tekende ontzettend veel met potlood en pen, vooral karakterkoppen. De wekelijkse marktdag en de kermis waren geweldige inspiratiebronnen. Daarnaast volgde hij wat er zich afspeelde in de wereld van de 2e wereldoorlog. De linies van de legers van vriend en vijand veranderden steeds en dat werd door hem op landkaarten bijgehouden. Helaas zijn deze kaarten verdwenen. Antoon beleefde intens zijn tijd en die was best zwaar.
Kunstschilder Antoon Koks schilderde Etten-Leur zoals hij het kende. Hij legde o.a. historische gebeurtenissen vast die op geen enkele foto te zien zijn. Als je zijn werken bekijkt, zie je de wereld zoals die er 70, 80 jaar geleden uitzag. Destijds aren dat dagelijkse zaken zoals een veemarkt, iemand die op de akker werkt, varkensslachters die aan huis komen of een dansfeest met accordeonmuziek. Hij zag het als een bijdrage leveren aan de streekcultuur. Hij verkocht zijn schilderijen en pentekeningen niet graag. Hij heeft er zo’n driehonderd gemaakt. Antoon schilderde namelijk alles wat hij zag en beleefde. Zo maakte hij op dertien jarige leeftijd een pentekening van de inval van de Duitsers in 1940 op de Oude Bredaseweg en in 1944 maakte hij een schilderij van de binnenvallende Amerikanen op de Markt.
Hij heeft zich nooit geroepen gevoeld bloemen of stillevens te schilderen. Zijn inspiratiebron vormde herinneringen die hij romantiseerde, terwijl hij geen romantisch schilder was. Soms zijn zijn schilderijen alleen maar fantasie. Al zijn gevoelens legde hij in zijn schilderijen.
Antoon was ook jarenlang bestuurslid van De Kunstkring Etten-Leur en deze had als doelstelling: “Het bevorderen van de kunst in het algemeen en de leden de gelegenheid bieden hun hobby met plezier uit te oefenen”. Buiten de Kunstkring in Etten-Leur exposeerde hij nooit in Etten-Leur. Het wordt dan ook hoog tijd dat zijn talenten aan de vergetelheid worden onttrokken.
Auteur: Jos Martens. Erfgoed voor u, voor mij, voor ons allemaal. [l]