Tholen 'word Hervormd'!
Hervormingsdag
Op 31 oktober wordt D.V. de Kerkhervorming van de 16e eeuw herdacht. In 1517 slaat Luther zijn vijfennegentig stellingen tegen de aflaat aan op de deur van de slotkapel in het Duitse Wittenberg. Hij wil een gesprek met de kerkelijke leiders. Zijn stellingen nodigen daartoe uit. Stelling 62 is een van de belangrijkste: ‘De ware schat der kerk is het allerheiligste Evangelie van de glorie van de genade van God’. Deze blijde boodschap is ook op het eiland Tholen gebracht en heeft geleid tot hervorming van de plaatselijke kerken en van het maatschappelijke leven. Zonder deze hervorming zou het leven hier er nu anders uitzien.
Tholen vóór de Kerkhervorming
Daarover weten we niet zoveel. Alle dorpen zullen een parochiekerk gehad hebben met een pastoor. De stad Tholen en de smalstad Sint-Maartensdijk hadden een kapittelkerk met meer geestelijken. Het maatschappelijk leven werd sterk bepaald door de kerk zoals dat tijdens de Middeleeuwen in heel West-Europa was. Ook toen waren er gelovigen, die trouw naar de kerk gingen en leefden uit de genade van God. Graag zouden we meer over hen weten, maar de bronnen ontbreken.
Tholen door de Kerkhervorming
In 1578 voltrok de Kerkhervorming zich op Tholen, omdat het eiland toen de zijde van de Prins van Oranje koos. De roomse geestelijkheid verliet het eiland. De kerkgebouwen werden in beslag genomen door de overheid en toegewezen aan de ontstane Hervormde Gemeenten. Vreugde voor de hervormde gelovigen, maar verdriet voor de rooms-katholieke gelovigen. Wat een ingrijpende verandering! Herontdekking van het Evangelie van Gods genade enerzijds, maar anderzijds scheuring in de zichtbare openbaring van Christus’ Gemeente.
Tholen ná de Kerkhervorming
Daarover weten we veel meer. Tot de Franse Revolutie eind 1700 was de Hervormde/ Gereformeerde Kerk een door de overheid bevoorrechte kerk. Daarna kwam er scheiding tussen kerk en staat. De Hervormde Kerk viel uiteen in een aantal gereformeerde kerkgemeenschappen, die in Tholen goed vertegenwoordigd zijn, en de Rooms-Katholieke Kerk herstelde zich. De invloed van het Evangelie op de samenleving verminderde sterk. Ontkerkelijking en ontkerstening! Mensen uit andere landen - aanhangers van andere godsdiensten - kwamen onder ons wonen. We maken nu deel uit van een multi-culturele en multi-religieuze samenleving. In deze situatie klinkt de oproep van Paulus: ‘Word veranderd of hervormd (NBG-vertaling) door de vernieuwing van uw denken’ (Rom.12:2). Anders leren denken! Denken zoals God in de Bijbel denkt: Hem liefhebben boven alles en onze mede-mens als onszelf. Dat geldt allereerst voor christenen, maar ook voor alle mensen als schepselen van God. Dat is tot zegen van kerk en staat, ja van alle mensen. Daarom: Word hervormd! Dat is de beste herdenking van de Kerkhervorming op 31 oktober 2019!
M.D.Geuze, Sint-Annaland. [l]