154 jaar ernaast
Oudere boeken, vooral godsdienstige, hebben soms een heel lange titel. Zo ook het boekje van 51 bladzijden dat ik ooit op een rommelmarkt kocht: ‘Het wondere van Gods vrije genade, door Jezus Christus, vertoond in een stervend christin of het heilig leven en de zalige dood van Juffrouw Cornelia Constantia Winkelman met veel blijdschap in den Heere ontslapen in Middelburg, in Zeeland, op den 22 Januari 1870, in den ouderdom van 24 jaren.’ Het betrof de achtste druk, ‘uitgever J. de Koning, Zaagstraat 10, Rotterdam’.
Een bijzondere titel, want de Middelburgse Cornelia Constantia Winkelman overleed inderdaad op 22 januari, maar wel in 1716. Naderhand werd het boekje geschreven door Petrus Immens, een van de plaatselijke predikanten. Immens had aan haar sterfbed gezeten en was geraakt door Cornelia’s vredig sterven, nadat zij voor tientallen achterblijvende familieleden, vrienden, kennissen en personeelsleden een levendig getuigenis had afgelegd van haar geloof. De arts die haar verpleegde, bracht uit: ‘Is dat sterven? Hier moesten nu eens atheïsten bij zijn, zouden zij dan nog kunnen zeggen dat er geen God is?’
Immens liet het boekje al in 1717 te Rotterdam uitgeven. Het werd goed verkocht en er volgden diverse drukken. In 1757 verscheen al de zesde, bij ene Jacobus Bosch. Op een gegeven moment moet het lokkende commerciële succes sommige van de opeenvolgende uitgevers op het idee hebben gebracht het sterfjaar van Cornelia dichterbij het heden te halen. Dat is één mogelijkheid. De andere is dat er gewoon een fout werd gemaakt. In elk geval gaf een zekere B.K. Bruines het boekje in 1890 uit met de vermelding dat de hoofdpersoon op 22 januari 1816 overleden was. In heel het boekje was 1716 vervangen door 1816. Opvallend genoeg werd ook niet vermeld om de hoeveelste druk het ging. Een teken dat Bruines wist dat hij niet helemaal correct bezig was? In elk geval maakte uitgever De Koning het nog bonter. Hij stelde de sterfdatum doorheen heel het boek op 1870. Dat betekent dat het na dat jaar moet zijn uitgegeven. ‘Achtste druk’ is dan ook zeker fout: er wordt al een tiende druk vermeld in 1860 en … ook één in 1850.[l]