CHAPEAU: Oòns Taoltje, aflevering 342
KOP: A't nèèjen is, is't nèèje…
Door Jan van Nassau
Fleeje kéér emmen 't g'ad over 't in éére'n ouwe van òòns taoltje, zogezeed van 't Braobaans da z'òòns as Roosendaolder bijgebrocht emme. Ik dèènk zomar dat er van zukke Roosendaolders nie zo gek veul mir rondlòòpe. Nou, en ouw'et dan mar is in éére! Daor kom bij dat er nog dikkels verschil van praoten is tusse d'n ééne Roosendaolder en d'n aandere. Waor a Kees Dekkers in 1923 nog aongift da ,,neeje'' de Roosendaolse vorm is van ,,neen'', dèènk nie iederéén daor zo over. Zo laòt René Spruijt mijn weete: ,,Bij oons op de Wouwseweg zeeje ze gin neeje mar neije bijna tegen naaije aon. Bij de mulder zeeje ze gewoon echt naaje asse ut nie wulde, in plek van neije. Da war wel jil plat.'' Nou René, daor staon ik nou toch wel van te kijke. Nie van de vorm ,,neije'' n'or, want da zèège d'r wel méér ier. Wel val mijn op da gij praòt van ,,jil'' in plek van ,,éél''. Misschient doede gij dad aspres om 't platte van da ,,naaje'' van de mulder te benaodrukke, mar daor kan ik vaneiges ok abuis mee emme. Zee 'ne Roosendaolder vroeger, net as Dekkers alléénig mar ,,neeje'' of òòrde toen ok al wellis: ,,a't nèèjen is dan is 't gin jaoje!'' Of wier ,,neeje'' voral ,,binne de plaòts'' gezeed en ,,nèèje'' feitelijk meer ,,op d'n buite''?
Neeje
Kijke me in de tekste van òòns dialectschrijvers dan val d'op da Kees Dekkers nie aanders praòt as van ,,neeje''. Nil van den Hil gif z'n eige vòòr as 'ne mèèns van d'n buite. IJ kom van de Wouwschen Hil en ij uisd' aòn Plaanke Wammes. Toch gebrùikt ie in z'n brieve gericht aòn Meneer de Redakteur, gereegeld, op één uitgezondering naor, de vorm ,,neeje''. 't Is net in z'n éérste stukske in 1922 dat ie schrijft: ,,…nooit, nèje nooit heeg et de postbooi zo druk gat as toen….''. Nillen opvolleger Peterus ouw 't vor zowijd a'k weet ok bij ,,neeje''. In d'n dieje z'n éérste stukske in 1927 schrijft ie: ,,Ik zijn ginnen boer, mor d'r zit toch boerebloed in mijn lijf''. Is Peterus wel bekend mee ,,nèèje'' mar lekt 'm da toch iets te plat vor in de kraant? Laoter, in de éérste afleevering van ,,Courante en incourante artikele'' stelt Aloïs z'n eige duidelijk vòòr as kruijenier. Van dag tot dag ouwt ie 't wel en wee bij van z'n klaante en gift ie ok te kenne oe da g'et er volleges zijn ammel bij staot in Roosendaol en in de wèèreld. In de 38 stukskes die't ie in 1930 vor de kraant schrijft staò liefst 22 kéére ,,neeje'' en 2 kéére ,,neije'', bv. in een zin als: ,,Gij meschien ok ne stuiver drop….. — Neije, zee 't manneke.'' Op zo'n manier konkledéére da ,,neeje'' méér Roosendaols is van ,,binne de plaòts'' en ,,nèèje'' meer praot van ,,buite de plaòts'' da dèènk' nog nie dat da 't geval is. Wa vinde zelf, as Roosendaolder zijnde?
Nèèje
Wel weete me dat de vorm ,,neeje'' al in 1887 is opgeschreeve vor 't ,,Dialect van Rosendaal'' en dat de vorreme ,,nèje'' (1922), ,,neije'' (1930) of ,,nèèje'' (1983) alwir 'n éél bietje laoter pas op papier zijn komme te staon. Emme ze ,,nèèje'' in 't begien toch wa te plat gevonnen vor 'n stukske in de kraant? Wie 't wit maag 't zèège. Laòt òòns éérst nog mar is wijjer gaon mee 't taolonderricht van Dekkers in 1923: ,,Wilt gij, zult gij, hulde, gulden, speelden en ook wel: zij wilde, worden: wulde, zulde, ulde, gulde, spulde, wulde. Er zijn er meer: Kinderen en dienders; leelijke en brilletje; eindje, krentje en liniaaltje; hij wuifde, groef, kliefde en schoof; hij scheerde, ik vermoord, stof en spoor; hieven, opgeheven en schuld maken; immers, Thomas, klom eens; hij stond, ving en zong; geenen, binnen, binden; gevischt, geweest, niest en mest; gaarne, lantaarn en scheren; bijt ze, schaatsen, kletsen; bed, ge hebt, ge vreet, hij bijt, hij blaat; hoedanige (uuke), beuken, ruiken; hurken, drukken, zulke enz.'' Amme nou éél deezen rits mee wòòrde op z'n Keeze vertaole in 't Roosendaols, dan wordt da: ,,Kienders en dienders; lilleke en brilleke; èindje, krèintje, lèintje; ij woof, groof, kloof en schoof; ij schoor, ik vermoor, smoor en spoor; offe, opg'offe en poffe; ommes, Tommes, klom is (klommes); ij stong, vong en zong; gesloge, droge, joge, doge, moge en geloge. Wordt vervolgd. Reacties per e-mail: jwvannassau@kpnmail.nl of tel. 06-13335726. [l]