Oòns Taoltje, afl. 345 / Prallekes en brakskes
Ge zul zèège waor maòkt oew eige druk over, mar sommigten ier bij òòns in Roosendaol zijn mee mekaoren aòn de praot geraòkt over wa nou toch feitelijk “prallekes” en “brakskes” zijn. D’n ééne zeet da prallekes meskes zijn en brakskes jonges. Mar d’n aandere kekt er dan wir aanders teegenaon: prallekes zijn “peuters” en brakskes zijn “kleuters” en ’t maòk nie uit of a ’t meskes of jonges zijn. Daor is meschient vor alle twee de verklaoringe wel iets te zèège, mar toch nie alles duunk mijn. Dèènkte gullie bij prallekes en brakskes net as ikken ok van éénen pas aòn òònze kienderkarreneval tesdags op de Mart? Ik praot van tesdags, ouwerdewets Roosendaols vor “dinsdags”, om a’t de kienders in 1978 vor ’t éérst aongepraòt wiere deùr ’t nuuwe narreke Tèske Prallekeyn. Nou ee tes- van tesdag wel niks te maoke mee Tès- van Tèske, mar op de zeuvende febrewaorie van ’78 kwame ze wel goed mee mekaoren overéén zogezeed. Bert Mathijssen aar in de Kwakkelkraant al uit laote lèège waor a z’nne narrenaom vandaon kwaam; Tèske stao vor “Thijsje”, Prallekeyn is feitelijk meer ’n leutig utspotje van “(h)arlekijn” en “pralleke”. Affèn op diejen tesdag dus moes Tèske ’t zien te stelle mee z’n Tullepetaonse toeschouwerkes: prallekes en brakskes.
DOOR JAN VAN NASSAU
Tullepetaontjes
Of at de kienders toen ok al aongesproke wiere mee “Beste prallekes en brakskes” da weet ik nie, mar op aswoensdag deej de kraant wel verslag van ’t spektaokel. De Stem aar daorbij as opvallende kop: “Duizenden Tullepetaontjes op de been bij prallekusmiddag”. Da waar acht jaor geleeje da bij de kiendermiddag de kienders van Roosendaol vor ’t éérst Tullepetaontjes wiere genoemd en da zou zo ok blijve aldus de kraant. Mar de tijd stao nie stil en me zijn in 1978 at de priens in z’n “proklamasie” die’t ie begient mee “Beste Tullepetaon”, meepesaant ok praòt “van onze kleinste Tullepetaone (de Prallekes)” en van “de wa grotere Tullepetaone (de Brakken)”. Mar nar Tèske begien z’n stukske in de Kwakkelkraant dan mee “Lieve kinderen”. Da doet ie ’n jaor laoter persies zo, terwijl a’t dan de priens in z’n “proklamasie” van wal stikt mee: “Beste Tullepetaone, Prallekes en Brakken”. Op aswoensdag 1979 gaog’et in de kraant ok wir over ’t carnavalsspel op de Mart en de reporter van dienst begient dan zo: “Duizenden ”prallekes”, “brakken” en andere Tullepetaonen vulden gistermiddag het plein….”. Daoruit zouwe me op kunne maoke as a’t pebliek toen ok zo toegesproke zal zijn: “Beste Tullepetaone, prallekes en brakke!!!”. Goed kaans a’k er zelf op em staon lùistere, mar ik er’inder ’t m’n eige nie. Nou jao, a’t aanders is gelòòpe, dan za’k ’t nog wel is òòre zeeker?
Lillek pralleke
Feitelijk is ‘ne pral bij òòns ’n klein jong da nog nie of nog nie goed uit de voete kan. A zo’ne kleine dan begient te lòòpe en mee tijje weg en wéér deùr d’n uis leet te renne, dan lopt ie al te brakke en dan is ie zowa pralleken af en maag ie al brakske genoemd worre. Geslacht maòk nie zoveul uit, al zoude dèènke van wel a ge leest da pral feitelijk “téélbal” betéékent. In 1938 wit ’t WNT (Woordenboek der Nederlandsche Taal) da ze dan “thans alleen nog in Groningen en Drente” in die zin van “prallen” praoten. Wij in West-Braobaant komme dan tweedes (da kom wel meer voor zulde zèège), want pral staod ok nog vor iets aanders: “bij overdracht, in het westen van N.-Brabant voor: klein persoon”. Kek, zo komme dan wir waor a me zijn motte. En mee da’k wou weete of da wòòrden as “pral” en “brak” ok bij òòns dialectschrijvers bekend waare, zijn ik wir mar is in d’ouwe kraante gedoke en nie zonder rizzeltaot. Daor vertel ik de vollegende kéér nog wel over. Ier edd’ alvast ’n stukske over Pietje Bos en Kee Bolluit in De Grondwet van 13 juli 1940: “Ik wou dak nog ne brak van 'n jaar of tien was, witte wad ik dan dee? Zeg 't is, Pietje. Dan gieng ik naar 't laand van Sijs Inkwart, 't laand van jo-idele-jo en 't „Witte Pèèrd". Gin kermis van 't jaar en ginne Ronde, ik zou 't gatsamme wel wete. 'k Zien jou al loope mee 'n kniebroekske en 'n virke in oewen hoed. Klein, lillek pralleke, zee Kee. Jo-idele-jo, kraaide Pietje en ij danste in 'n rondeke de wienkel uit.”
Reacties per e-mail jwvannassau@kpnmail.nl of tel. 06-13335726.[n]