Oòns Taoltje, IJ brak wad af... (Aflevering 346)
Nèèje, daor stao nie "ij brook wad af", ee! Dus ij ee feitelijk niks afgebroke, al kan 't daor wel op uitdraaie wannéér zo'ne brak aòn't brakken is. Me'n emmen 't in dees rubriek al is méér over brak en brakke g'ad, mar vanwege de vraog over prallekes en brakskes, kan 't gin kwaod om nog is te kijke naòr wa me nou feitelijk onder brak en brakke verstaon.
DOOR JAN VAN NASSAU
Dr. Frans Debrabandere - 'ne schòòndere naom kunde nie verzinne vor 'ne taolkundige die a z'n eige beezig ouwt mee òòns dialect - die gif bij brak in dit geval de betéékenis "straatjongen, straatrakker, wilde jongen, deugniet" Mar let op, in 't Oòst-Vlaòms stao brak ok nog vor "losbol, zwierbol" en "slet, slechte vrouw". En in 't West-Vlaòms kan brak ok 'n "jongensachtig meisje" zijn. Nou erinder ik m'n eige da 'k ier brak ok em òòre
gebruike vor 'n steevige meid of 'n vrùmmes da nogal goed aòn de maot is. A't er zijn die't da kunne bevestige, dan oop ik a ze 't laote weete. Feitelijk, aldus Debrabandere, is de òòrspronkelijke betéékenis die van 't Middelneederlaanse wòòrd bracke vor "speurhond, jachthond". De ongunstige betéékenis van brak in 't dialect kan dan verklaord worren uit die van "los en wild rondlopende hond". Vandaor as afleiding 't werkwòòrd brakke (brakken) vor "overal rondlopen, op straten en wegen rondhangen, luidruchtig stoeien". Ziezo - òòns opoe zou zèège siesa (c'est ça) - da weete me dan ok wir.
In "De Grondwet" vinne me 't wòòrd brak zeuve kéére in de stukskes van C. J. Dekkers, zestien kéére in 't Leste Nieuws van Nil van den Hil, neege kéére in de briefkes van Peterus en twintig kéére in de artikele van Aloïs. Zo schreef Dekkers bv. in 't lieke van Oonze jonge tijd: "En brakke da me waare, ik deink d'r dikkuls om".
Zo schrijf Nil van den Hil bv. over "de Wouwsen Il, waor ik geboren en getoge zijn, waor ik as kleènen brak slotje sprong en aosje over deen''. Gin zuiver Roosendaols zoude zèège. Peterus eeg'et op 'n gegeeve moment - op 'n geevement è'k ok wellis g'òòrd - over "brakke, die mee krijt streepe trekke op 'n veertig uizen aachter mekaore. Of op eeninge schrijve: Jas van Zudert is een liev kint, zij vrijd mee Sjaak Vroeve.
Die mosse z'om d'r oore kletse net as de schrijvers in d'urenwaars, waor sommetijkes de varf nog aaf gekrabd wordt". Dad "eeninge" van Peterus zumme mar verstaon as "eininge". Of praot 'ne Roosendaolder ok van "enning"? IJ zal 't wel éérder emmen over "afkraauwe", want "aafkrabbe" zumme mar afdoen as "aanderstaolig". Aloïs eeg'et in z'n artikele mééstal over de kleine brakke van Kee Bolluit, waor a ze éél wa mee te stellen eet.
Fleeje kéér sloot ik af mee 'n stukske van Aloïs, waorin Pietje Bos z'n eige vòòrstelt as "brak van 'n jaar of tien" en waorin Kee Bolluit 'm meepesaant uitmaòkt vor "klein, lillek pralleke". Da's dan ok d'n éénigste kéér da ge "pralleke" teegekomt in De Grondwet.
Méér de vollegende kéér.
Reageren
Reacties per e-mail jwvannassau@kpnmail.nl of tel. 06-13335726.[n]