De regio Moerdijk in kaart vanaf 1920
MOERDIJK - Het grondgebied van Moerdijk heeft altijd, zowel letterlijk als figuurlijk, tussen twee fronten ingezeten. Dat kwam vooral door de natuurlijke ligging tussen de rivieren de Mark en het Hollands Diep, tussen Brabant en Holland, tussen Rooms Katholiek en Protestant en tussen zand en klei. Het vormde als het ware een grens, een "frontier".
DOOR TIES STEEHOUWER
De Frontier was een denkbeeldige lijn in de Verenigde Staten. Deze lijn vormde de grens tussen het al ontdekte, en bevolkte deel van Noord-Amerika en het nog niet ontdekte, en niet door de kolonisten bevolkte, deel van Amerika. De Frontier is niet alleen een lijn maar is ook een begrip in de Geografie. Hij duidt een scheidslijn aan. In Moerdijk zijn diverse van deze scheidslijnen te ontdekken. Soms zijn deze frontiers ontstaan langs natuurlijke weg en soms door het ingrijpen van de mens.
Situatie
Dat ingrijpen van de mens was dan weer afhankelijk van de natuurlijke situatie. De natuurlijke Frontiers die in de gemeente Moerdijk zijn te ontdekken zijn het verschil tussen zand en klei en het verschil tussen een gebied dat aan overstromingen onderhevig is en een gebied dat dat niet is. Tussen hoog en laag dus. Door ingrijpen van de mens ontstonden er scheidslijnen die een denkbeeldige grens vormen tussen Holland en Brabant, tussen Protestant en Rooms-Katholiek. Een natuurlijke grens wordt gevormd door de rivier de Mark. Het gesproken dialect ten noorden daarvan is heel anders dan dat ten zuiden. De gemeente Moerdijk zit als het ware klem tussen Zuid Holland en Noord-Brabant.
Invloed
Het spreekt bijna vanzelf dat al deze scheidslijnen in de loop der eeuwen iets met de bevolking van Moerdijk gedaan hebben. We spreken niet voor niets over mensen van op het zand en van op de klei en van mensen van boven de sloot en eronder, waarbij dan de rivier het Hollands Diep wordt bedoeld. De scheidingen tussen water en land, tussen zand en klei en tussen hoog en laag zijn geologisch bepaald. Het gebied van Moerdijk was eeuwen een moeras, doorsneden door rivieren en kreken. Vaste grond moest door de mens worden veroverend.
Dijken
Eerst woonde men op hoge gedeeltes en later legde men dijken aan om land te winnen. Dat ging met veel ontberingen gepaard. Dat ontrukken van het land aan de zee ging niet van een leien dakje en dat maakte de mensen hard en stug. Deze stugheid is misschien nu nog terug te vinden in de aard van de bevolking van nu. Echte Brabanders vinden dan ook dat er in Moerdijk geen echte Brabanders wonen. Zo wordt carnaval alleen aan de randen van de gemeente, in Zevenbergen en Standdaarbuiten uitbundig gevierd. In die plaatsen wonen van oudsher dan ook de meeste Katholieken. En dat komt dan weer omdat de bevolking in Klundert en Willemstad, na de Reformatie vrij snel overging naar het nieuwe geloof.
Nederland-Spanje
Toen het gebied rond 1550 bijna helemaal droog was gemaakt besliste Prins Willem van Oranje dat het noorden van Brabant een buffer moest worden tussen de aanvallende Spanjaarden en de vesting Holland. Overal werden er vestingwerken aangelegd. Denk daarbij voor dit gebied aan Willemstad, Klundert en de diverse forten en stellingen daartussen maar ook aan Steenbergen en Geertruidenberg. De bevolking had veel te lijden van de plunderingen door bendes van Spaanse soldaten. In de achttiende eeuw werden er nog meer forten gebouwd maar die kwamen er om de Fransen buiten de deur te houden. Het spreekt bijna vanzelf dat deze vestingen een grote invloed hadden op het gewone leven van de mensen. Zij werden heen en weer geslingerd tussen hun trouw aan Holland en de Spanjaarden. Daardoor raakte de bevolking ook godsdienstig verdeelt. Daar kwam nog bij dat grote delen van het land in handen was van de Oranjes wat een zekere afhankelijkheid met zich meebracht.
Katholiek
Zo is Zevenbergen overwegend Katholiek en Willemstad overwegend Protestants. In Klundert was dat eeuwenlang fiftyfifty. Klundert en Dinteloord behoren onmiskenbaar tot de zogenaamde Bijbelgordel. Deze Bible-belt is te vinden langs de grens met overwegend RK-streken ten zuiden daarvan. De staten van Zeeland, Holland en Gelderland hebben in de protestantisering van de huidige Bible-belt extra geïnvesteerd als geestelijk front tegen het dreigende 'papisme'. Er werden overal streng Calvinistische dominees aangesteld die door de staten werden betaald. Het resulteerde in een onmiskenbaar mystieke inslag. Ook deze scheidslijn loopt dwars door de gemeente Moerdijk. Een andere tegenstelling tussen dit gebied en de rest van Noord-Brabant is de grondsoort. Op de klei van Moerdijk zijn grotere oogsten mogelijk dan op het zand. De boeren waren in dit gebied dan ook veel rijker dan die van op het zand. Hier kwamen geen zogenaamde keuterboertjes voor. Het bovenstaande overziende kan met recht worden geconcludeerd dat het gebied tussen de Mark en het Hollands Diep voldoet aan de aardrijkskundige begrip Frontier.[l]
