Soldatengraf was ‘beloning’ voor heldhaftig verzet
ZUNDERT - Het is dit jaar 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd van de Duitse bezetter. Afgelopen zondag was het precies tachtig jaar geleden dat Duitsland Nederland binnenviel. Een dag na de Duitse inval sneuvelden twee Zundertse militairen aan de Peel-Raamstelling bij Mill: Jan Roelands en Cornelis Schrauwen. Het zijn de enige Zundertenaren die in die eerste meidagen omkwamen.
DOOR ADDO SPRANGERS
Langs het Defensiekanaal bij Mill waren vóór de oorlog zo’n 40 kazematten gebouwd in de omgeving van landgoed Tongelaar. Kazemat S-37 onder leiding van de Bredase sergeant Henk Sips kreeg het in de nacht van 10 mei op 11 zwaar te verduren. De complete bemanning van vijf militairen, inclusief hun sergeant, sneuvelde. Onder hen Roelands en Schrauwen.
Spannend
Het tweetal werd in de nadagen van 1939 opgeroepen tijdens de mobilisatie. Gestationeerd in kasteel Tongelaar bij Mill waren ze min of meer in afwachting van het naderende oorlogsgeweld. Op 8 mei 1940 stuurde Jan Roelands nog een kaart naar zijn ouders in Zundert. “De tijd die nu aanbreekt zal niet zo plezierig zijn, denk ik”, schreef hij. “Met Pinksteren moet je niet komen als de toestand zo is, want we weten toch niet waar we dan zijn en anders mogen we toch niet weg, hoor. Want daar is het nu te spannend voor. Verder geen nieuws maar laat ook eens wat horen”. Het was het laatste bericht van Jan Roelands. Net als Cornelis Schrauwen zou hij zijn 27ste levensjaar net niet meer bereiken. Ze sneuvelden beiden op 11 mei: Schrauwen zou op 12 mei 27 jaar oud zijn geworden, Roelands een dag later, op 13 mei.
Foto
Voormalig wethouder Jack Roelands uit Zundert kent het verhaal als geen ander. Jan Roelands was namelijk een broer van zijn vader, en daarmee Jack Roelands’ oom, al heeft hij hem natuurlijk nooit gekend. In zijn geheugen gegrift staat wel de foto van Jan Roelands die bij zijn oma in de woonkamer een prominente plek had, naast het Bronzen Kruis dat de gesneuvelde militair postuum kreeg toegekend.”Ik ben met het verhaal opgegroeid’, vertelt Jack Roelands. “Als kind al ging ik ieder jaar met mijn ouders op 4 mei naar de Dodenherdenking omdat ome Jan tijdens de Tweede Wereldoorlog was omgekomen. Verder werd over mijn ome Jan niet veel gesproken, ook door mijn oma niet. Maar ik was toen natuurlijk nog een kind. Pas later ben ik me in zijn verhaal gaan verdiepen”.
Bronzen Kruis
“Het oorspronkelijke verhaal was dat de bevelhebber van ome Jan, kapitein Wirtz, zijn manschappen het bevel had gegeven om terug te trekken, maar dat dit bevel een aantal militairen niet had bereikt. Ook de groep in kazemat 37 niet, die vervolgens sneuvelde in de gevechten met de Duitsers. Mijn vader hield mij echter altijd voor: ‘Kapitein Wirtz heeft het niet goed gedaan’. Dat zou wel eens kunnen kloppen. In een verslag over de gebeurtenissen is te lezen dat paniekerige berichten die Wirtz bereikten alsook meerdere schietpartijen in de rug van de stelling hem tot de gehaaste conclusie deden komen dat de linie werd verlaten, waarop hij besloot hetzelfde te doen. In al zijn haast weg te komen had hij de sectie en de mitrailleurmanschappen in de kazematten 35 tot en met 39 niet geïnformeerd. De stelling was helemaal niet geëvacueerd. Kapitein Wirtz is in die laatste uren dus flink in de fout gegaan. De groep van mijn ome Jan heeft op de een of andere manier toch nog flink van zich afgebeten. Alle leden kregen postuum het Bronzen Kruis toegekend”.
Wens
Al was op 11 mei 1940 een soldatengraf, een veldgraf met houten kruis en helm naast kazemat 37, de eerste ‘beloning’ voor hun heldhaftig verzet. Drie dagen later kregen de gesneuvelden een graf op het kerkhof in Mill, om op 4 juni 1940 te worden herbegraven op het kerkhof in Zundert. “Een wens van de ouders van Jan Roelands en Cornelis Schrauwen”, weet Jack Roelands. “In overleg met de familie zijn de stoffelijke resten later - ik meen in 1975 - overgebracht naar het ereveld op de Grebbeberg. Ik ben daar met andere familieleden verschillende keren aanwezig geweest bij een herdenkingsdienst”.
Documentaire
Opvallend genoeg komt het verhaal over zijn ome Jan telkens weer onverwachts bovendrijven, vertelt Jack Roelands. “Zo zond de VPRO een aantal jaren geleden een documentaire uit met de titel ‘Gezichten van Vrijheid - Kazemat 37’. Op 11 mei 1940 ging de toen 15-jarige Rie van Kempen uit nieuwsgierigheid naar Mill, waar zij belandde bij Kazemat nummer 37 en daar de dode militairen aantrof. De documentaire laat zien hoe zij er in 2014 terugkeert met de 17-jarige Nadia van Hal. Zelf kwam ik vanwege mijn werk een aantal jaren gelden ook eens in Mill terecht. ‘Mijn oom is hier gesneuveld, hij was gelegerd in kasteel Tongelaar’, vertelde ik toen aan een boer. Hij bleek mijn oom en Cornelis Schrauwen te kennen. ‘Als ze vrij waren kwamen ze hier wel eens op de boerderij’, zei hij. Hierna hebben we via hem verschillende uitnodigingen gekregen voor het bijwonen van de 4 mei-herdenking in Mill. Hier staan verschillende monumenten waarop ook de naam van mijn oom staat. Kazemat 37 bestaat overigens nog steeds. Er loopt, een beetje cru misschien, tegenwoordig een toeristische wandel- en fietsroute langs”.
Oorlogsmonument
Die aandacht mist Jack Roelands in Zundert. “In de Heilige Trudokerk is een gedenksteen gemetseld met hierop de namen van de gesneuvelde militairen uit Zundert, maar dat is een militair initiatief geweest. De voormalige gemeente Zundert heeft bij mijn weten nooit een echt oorlogsmonument gehad. Rijsbergen wel, samen met de Vloeiweide. Inmiddels zijn er overal in de gemeente Zundert wel monumenten voor burgerslachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. De gesneuvelde militairen én de verzetsstrijders blijven in mijn ogen onderbelicht en verdienen eveneens een gemeentelijk oorlogsmonument. Daar wil ik me graag sterk voor maken”. [l]
