Punctueel
Arend van der Wel kijkt in de rubriek Goes Gezien met een arendsoog naar zijn woonplaats. Hij belicht zaken die anderen niet zien.
De voormalige Strafgevangenis aan de Albert Joachimikade kreeg vorig jaar een kwastje. Enkele weken was toen de belettering overgeverfd. Spannend: zouden de handmatig aandoende letters weer precies zo terugkomen? En zou die mooie, feitelijk zinloze punt het wel overleven? Deze gevangenis (tevens rechtbank) werd in 1865 in gebruik genomen. Op de eerste foto ontbreken de letters; vermoedelijk zijn ze decennia later pas op de gevel geschilderd. De gevangenis deed dienst tot in de jaren 1920. Daarna kreeg het pand verschillende functies en nu is het een kantoorverzamelgebouw. Op het bord bij de deur staan de namen van alle ‘bewoners' en ook die van Allard Pierson. Ir. Allard C. Pierson (1801-1870) was Rijksbouwmeester en architect-adviseur gevangenisbouw. In 1863 bouwde hij in Roermond de eerste van een reeks ‘cellulaire gevangenissen', een nieuwigheid, want tot die tijd was gevangenschap een groepsproces. Laten we het 's over die punt op de gevel hebben. Tot bijna een eeuw geleden werd soms een punt achter een naam, titel of woord op een gevel, boek of bord gezet. Dit puntgebruik was wat willekeurig, maar niet slordig, wat het tegenwoordig wel is, want een punt hoort alleen achter een echte zin. Een mooi voorbeeld van vergelijkbaar puntgebruik uit die tijd vinden we - om in de sector te blijven - in de Drentse strafkolonie Veenhuizen (‘het Siberië van Nederland'). Daar werden in de periode 1880-1920 veertig woonhuizen gebouwd die fraaie namen en dito gevelstenen kregen. Allemaal in hoofdletters en vrij willekeurig voorzien van een punt… of niet. Maar ook dichterbij huis is dit eigenzinnige puntgebruik bewaard gebleven. Wat dacht u van Voorstad 47-49 in Goes, rond 1900 gebouwd: Handel in kaas en visch. (met punt dus). Na de schilderbeurt is de belettering hetzelfde teruggekomen, heel punctueel. Zelfs de verschillen tussen letters die dubbel voorkomen zijn gebleven. Maar er is één groot verschil met ‘vroeger'. De punt is losgezongen van het woord; er staat een spatie voor. Vermoedelijk omdat de draad van de bliksemafleider ietwat in de weg zat. Toen ik met mijn kleindochter vorige week deze foto maakte, vertelde ik haar dat hier vroeger de boeven van Goes gevangen zaten. Ze weet goed wat een gevangenis is, vooral door Monopoly Junior. ‘Maar opa', zei ze, ‘strafgevangenis - dat is toch dubbel? Want een boef gaat toch alleen maar voor straf naar de gevangenis?' Daar heeft ze wel een punt.[n]