Elk stukje metaal heeft zijn eigen verhaal
Iedere Zeeuw kent de verhalen met de bijbehorende overblijfselen uit onze recente geschiedenis wel. Je hoeft maar door het landschap van Zeeland te rijden om de bunkers te zien staan uit diezelfde vervlogen tijd. Maar dit is slechts een klein topje van de ijsberg want Walcheren kent een erg rijke geschiedenis.Vaak moet je even je best doen om ze te herkennen, maar ze zijn er zeker nog.
In deze rubriek wil ik u als lezer meenemen naar de herkenbare en ook onherkenbare achtergebleven voorwerpen, omgevingen en objecten uit ons rijke verleden. Ook uit het heden zullen er gebeurtenissen en onverwachte verhalen voorbij komen. Ik neem jullie graag mee naar een locatie waar een vondst is gedaan, of waar een gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Ik vertel deze verhalen vanuit mijn ervaringen die ik heb opgedaan tijdens 25 jaar metaalzoeken. De vondsten die ik heb gedaan zitten vol met verhalen. En juist dat verhaal van een object levend maken, daar word ik enthousiast van en het geeft mij een kick.
Op reis door Walcheren
Er is veel geschreven over het verleden, over voorwerpen van weleer, maar om daar ook daadwerkelijk sporen van in je handen te hebben geeft een bijzonder gevoel. Zeker als het iets toevoegt aan ons Cultureel Erfgoed. Ik neem u mee op reis door Walcheren van een kasteelproject in Gapinge naar mijn Middeleeuwse vondsten in Ritthem en na een kustproject in Zoutelande weer door naar een verloren gouden ring op het strand van Vrouwenpolder. Maar gaandeweg komen veel meer interessante plaatsen aan bod.
Wat geeft metaaldetectie mij? Het gevoel van vrijheid in de buitenlucht is al een eerste, maar zeker de spanning als dat signaal komt wanneer de detector metaal herkent in de bodem. Misschien is nog wel belangrijker het onthaasten en loslaten van stress en gehaastheid. Gewoon je hoofd even leegmaken op een weiland of akker, en lekker in beweging zijn in de natuur.
Misvatting
Een misvatting van sommigen is dat je met een metaaldetector direct prijs hebt en je om de haverklap zilveren en gouden munten vind. Het vinden van zilveren of gouden munten is zeker niet onmogelijk, maar realistischer zijn de emmers vol met oud ijzer, lood, koper en andere metalen die bewijzen hoeveel het milieu te verduren heeft. Als goed metaalzoeker neem je die troepjes mee om af te voeren. Dat is beter voor het milieu en een boer zal er zeker blij van worden dat zijn veestapel zich er niet meer aan kan bezeren, of erger.
'Hier vond ik
een 18e eeuwse
pijpenwroeter'
Reutelaar
Het lijkt mij leuk om te beginnen bij mijn allereerste bodemvondst, nu ruim 20 jaar geleden aan de rand van Middelburg bij Arnestein, waar het middeleeuwse kasteel ‘Huis ter Mortiere’ heeft gestaan. Hier vond ik een 18e eeuwse pijpenwroeter, ook wel reutelaar genoemd. Een reutelaar was een tabaksaccessoire en is een combinatie van een pin met een stamper. Met de pin werden tabaksresten verwijderd uit de pijpenkop (ketel). Met de stamper werd de tabak na het vullen aangedrukt.
De reutelaar kent vele varianten met prachtige afbeeldingen van bijvoorbeeld dieren of gereedschappen. Maar ook zijn er reutelaars met beeltenissen van bijvoorbeeld Napoleon Bonaparte en andere bekende historische figuren. Uiteraard bestaan er ook vele eenvoudige pijpenwroeters met enkel de pin en een vierkante of ronde stamper erop.
Genotsmiddel
Terugkijkend in de tijd waren de eerste Europeanen die in contact kwamen met tabak Christoffel Columbus en zijn bemanningsleden. Op 28 oktober 1492 zetten ze voet aan wal op Cuba waar tabak werd gebruikt voor medicinale doeleinden. Columbus vond dit een wondermiddel en besloot het mee terug te brengen naar Europa. Het gebruik van tabak bleef tot de 16e eeuw beperkt tot het medicinale gebruik, maar dat veranderde in de 17e eeuw. Toen werd tabak meer en meer een genotsmiddel en groeide tabak uit tot het eerste luxeartikel die ook de gewone man zich kon veroorloven. Het zorgde er ook al snel voor dat de uitgave aan tabak ten koste ging van de eerste levensbehoeften zoals voedsel. Tabak werd zo populair dat het in de 17e eeuw zelfs als betaalmiddel gebruikt werd.
'De vuuraansteker
kende men
nog niet'
Om het tabak vers te houden en te voorkomen dat het ging kruimelen gebruikte men speciale tabaksdozen van messing of geelkoper met rijkelijke versieringen en graveringen. Hoe welvarender de persoon was, des te rijker de versieringen van de tabaksdozen werden. Een tabaksdoos werd een statussymbool voor de rijken. Pas vanaf 1630 werd de tabaksdoos een gangbaar artikel voor de burger.
Veelal bestond de toenmalige rookuitrusting naast een tabaksdoos ook uit een pijpenwroeter, een vonkenvanger en een tondeldoos. Een vonkenvanger knelde men bovenop de pijpenkop (ketel) waardoor de tabak niet uit de pijp kon vallen en bleef branden. De vuuraansteker kende men natuurlijk nog niet, dus om het tabak aan te steken maakte men gebruik van een tondeldoos, vaak met een kneldop en ketting. Tondel is een licht ontvlambaar materiaal zoals bijvoorbeeld een tonderzwam die met behulp van een vuursteentje en metalen ring (het vuurslag) tot ontbranding werd gebracht.
Kortom: er moest een heel proces gevolgd worden voordat men kon roken, dat gaat vandaag de dag toch een stuk gemakkelijker. Hier denk ik wel eens aan als ik op een akker mijn sigaretje aansteek en peinzend over het land kijk in het mooie Zeeuwse landschap.
Johan Elzinga
Luctor et Detector-De Detectorshop[n]