In grote stappen door de Vastenavend: Asselewoensdag
Door: Marjanne Havelaar AlgemeenMoeder, onze kraai is dòòd
Ij is van z’n stokske gevalle
Ij è gebroke z’n linkere pòòt
Moeder, onze kraai is dòòd
Tot de komst van heks Wana, die tijdens het zomercarnaval in 1955 van Reimerswaal werd gehaald, stond de Kraai op een stok midden op de Grote Markt. De prins zorgt ervoor dat deze Kraai stipt 23.45 uur van zijn stokske valt. De Vastenavend is voorbij. De rook van het Bengaals vuur verdampt. Wana rijdt de Grote Markt af. Aswoensdag begint.
DOOR ERIC ELICH
De manier waarop ‘goed’ Vastenavend gevierd moest worden, werd in de jaren vijftig nog wel eens aangehaald en voorgeschreven. In de Vastenavendkrant uit 1957 prijkt het volgende gebed:
Gij die de vreugde van de lach en de zotternij hebt gekend, zie op ons neer.
Wij gaan carnaval vieren als voorbereiding op de ernstige Vasten, gezamenlijk.
Zorg er voor dat wij een goed masker vinden en dat wij erg zot zijn.
Laat de anderen lachen om onze streken.
Zoals Gij de mensen nu helpt en steunt met uw gebed, laat ons ook elkander helpen, zij het dan door onze zotheid.
Het moet zotheid zijn, zonder de droesem van spijt, dat wij te ver gegaan zijn.
Geef, dat de jonge jenever goed jong en de oude klare eerbiedwaardig oud is.
Zorg dat we God loven door onze dranken, vooral door er niet te veel van te drinken.
De maat, die we kunnen verwerken, is maar zo klein en het vat is zo vol.
Maar toch, zoals Gij de wereld versmaad hebt, leer ons het volle vat versmaden en enkel onze kleine maat nemen.
Tenslotte, goede heilige, help ons Aswoensdag het masker van zotheid afleggen, dat de mensen ons weer zien zoals we zijn, vooral zo goed als we zijn.
Laat ons dan na de feestvreugde de juiste stemming vinden om het kruisje van as op ons voorhoofd te ontvangen.
Amen.
Ook Ellef Gebooje’s, uitgesproken door de Gròòtste Boer, uit die begin jaren zijn gewijd aan Aswoensdag: “As de Kraai gevalle n’is, motte oewe mond weer zo dicht ouwe as ‘nne kruienier z’nne winkel na zes uure. Gaat dan stillekes naar ‘uis om weer op oe ‘uur ver’ooging te gaan zitte moppere. Ge kunt gewoon deur gaan waar dagge gebleve zijt.”
Askruske en haringhappen
Aswoensdag is een rooms-katholieke feestdag, die de vastentijd inluidt. Aswoensdag is ook de dag van het askruisje. In de heilige mis zet de pastoor op het voorhoofd een kruisje van de as van verbrande palmtakken. De as wordt beschouwd als reinigend en vruchtbaar en symboliseert dus een nieuw begin of nieuw leven. Met de reinigende as wordt een kruisje op het voorhoofd van de kerkgangers getekend. Vroeger werd er meestal gewoon as op het hoofd van de kerkgangers gestrooid.
Aswoensdag is ook, samen met Goede Vrijdag, nog een van de echte vastendagen, waarop geen vlees gegeten mag worden, alhoewel die traditie waarschijnlijk nauwelijks nog bestaat. Regionaal zijn er nog wel een paar gebruiken verbonden aan Aswoensdag.
In de provincie Limburg wordt nog traditioneel haring gehapt, overigens een typisch Nederlandse traditie. Voor André Rieu was Aswoensdag de opmaat voor zijn muzikale carrière. In de jaren 80 waren de zogenaamde ‘Hieringe biete-concerten’, muziek en bier, het officieel begin van de Vastentijd in Maastricht. Rieu werd in 1993 door bouwclub De Krabbeklutsers een week voor de Vastenavend uitgenodigd. Ter gelegenheid van hun 22 jaar bestaan gaf ‘de koning van de wals’ een concert in de Stoelemat. Liedjes als ‘Twee ogen zo blauw’ en ‘Tulpen uit Amsterdam’ werden uit volle borst meegezongen. Maar bij het spelen van: ‘In een bronsgroen eikenhout’ werd er massaal “D’r ga niks bove Berrege” doorheen gezongen.
‘Haring happen’ koppelen we in Bergen op Zoom niet aan de Vastenavend. In Bergen eten we om een andere reden haring. De vette vis blijkt erg goed te werken tegen katers! Het verdrijft de kater en verzacht de keel.
In de provincie Antwerpen wil de traditie dat er op Aswoensdag pruimentaart wordt gegeten. Waar het gebruik precies vandaan komt, is onduidelijk.
Terugblikken
Daar waar de meeste kasteleins op Aswoensdag hun kroegen schoonmaken en Saver de straten weer confetti- en plasticglasvrij maakt, kijkt de Bergenaar terug. De kranten doen uitgebreid verslag van de Optocht. En er prijkt elk jaar, onder de kop ‘Oudoe Vastenavend’ een foto van de Gròòtste Boer die in de geest van het motto afscheid neemt van de Vastenavend.
Jarenlang zorgden fotografen er voor dat hun foto’s op Aswoensdag te zien en te koop waren. In menig fotozaak hingen er foto’s tegen de etalageruit. Beroemd zijn ook de fotografen die, met name in de Fortuinstraat, iedereen op de gevoelige plaat zetten.
Je kreeg een bonnetje mee waarmee je jouw foto bij een aantal winkels, o.a. Bruna, kon afhalen. De leden van de Stichting Vastenavend konden ‘fotokes kijke’ in de Meizaal van Hotel De Draak. Een bedankkaartje, een bos tulpen, of de beroemde rode rozen, die je naast thee op bed kreeg… waren aandenkens aan het feest. En de nobele gedachte om niet alleen met Vastenavend ‘oe eige te zijn’, maar ook zonder die maskers…