Baron van Coehoorn keert terug voor minimaal vijf jaar
Door: Marjanne Havelaar AlgemeenBERGEN OP ZOOM - Bergen op Zoom vormt samen met Steenbergen en Tholen het westelijk verdedigingsonderdeel van de Zuiderwaterlinie. Meer dan 300 jaar geleden bedacht en ontwierp Menno baron van Coehoorn dit deel van de linie dat vanwege het strategisch belang beschouwd werd als de ‘Sleutel tot Zeeland’. Nu hangt zijn portret in het Markiezenhof. Het gaat om een kopie naar schilder Caspar Netscher (1675-1700), in bruikleen van het Rijksmuseum Amsterdam. Het origineel hangt in het Rijksmuseum Twenthe te Enschede.
Menno baron van Coehoorn arriveerde op 14 maart 1698 voor een tweedaags bezoek aan onze stad als sluitstuk van een inspectiereis langs de verdedigingslinie van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Nu, bijna 324 jaar later, ook in maart, is zijn portret in Bergen op Zoom voor een verblijf van minimaal vijf jaar.
Het Markiezenhof is lid van M5, de bijzondere samenwerking van vijf stadsmusea met het Rijksmuseum. Ter gelegenheid van het nieuwe depot van het Rijksmuseum te Amersfoort en de fijne samenwerking mochten de vijf stadsmusea een schilderij kiezen uit de rijke collectie van het Amsterdamse museum voor langdurig bruikleen. Het Markiezenhof koos voor het portret van de vestingbouwer. Het schilderij werd feestelijk onthuld door burgemeester Frank Petter op vrijdag 11 maart. De burgervader legde uit dat De Nederlandse steden in die tijd werden verdedigd door een aaneengesloten gebied rondom de stad onder water te laten lopen. Alleen een hoger gelegen stuk hoefde dan met schaarse mankracht te worden verdedigd.
Jos Cuijpers, deskundige op het gebied van het erfgoed rond de Zuiderwaterlinie, schetste een beeld van de verwaarlozing van de oude waterlinie in die tijd en de noodzaak om Nederland te verdedigen tegen de oprukkende Franse koning.
Van Coehoorn werd door koning-stadhouder Willem III aan het hoofd geplaatst van de landelijke fortificatiedienst: de kroon op zijn niet-onverdienstelijke militaire carrière. Het werd zijn taak om het landsbestuur te adviseren over de manier waarop het grondgebied moet worden verdedigd. Van Coehoorn was verantwoordelijk voor de planning van een serie verdedigingslinies en vestingwerken die de grenzen van de republiek moesten beschermen tegen invasies, zoals het Zuiderfrontier (Zuiderwaterlinie) tussen Bergen op Zoom en Grave. Van diverse plaatsen ontwierp hij de verdedigingswerken met als meesterwerk de vesting Bergen op Zoom.
Van Coehoorn overleed in 1704 op 63-jarige leeftijd. Hij heeft de voltooiing van de vesting Bergen op Zoom nimmer kunnen aanschouwen. De vesting was pas in 1744 klaar, veertig jaar na zijn overlijden. Het portret van Van Coehoorn is te bezichtigen in Zaal 1747 van Markiezenhof. Daar wordt het verhaal verteld over de bouw van de vesting en de uiteindelijke inname door de Fransen. Dat dat laatste op de vijand veel indruk maakte, blijkt uit de inscriptie 'Bergen op Zoom' als belangrijk wapenfeit op de Arc de Triomph in Parijs.
'De maagd', zo noemden de Fransen Bergen op Zoom ook wel. Van alle vestingsteden was zij de meest onneembare. Bij Ravelijn op den Zoom kun je het vestingverleden van de stad nog goed zien. De ondergrondse gangen (de kazematten) zijn de laatste overblijfselen. Vanuit dit Ravelijn bewaakte Bergen op Zoom haar maagdelijkheid.