‘Hoge Luchten’, over lucht en vrijheid
Door: Marjanne Havelaar AlgemeenBERGEN OP ZOOM - Vrij als een vogel in de lucht. Deze algemene levenswijsheid is zeker van toepassing op de expositie ‘Hoge Luchten’, die onlangs opende in de Markiezenhof. Er zijn 39 werken uit het Rijksmuseum te zien, tentoongesteld tussen een royale keuze aan werk uit het Bergse Gemeentemuseum, dat zijn negentigste verjaardag viert.
DOOR MARJANNE HAVELAAR
“Eigenlijk gebruiken wij de stukken van het rijksmuseum om ons verhaal te vertellen”, zegt stadshistoricus Yolande Kortlever. Dat verhaal gaat over de geschiedenis van Bergen op Zoom. “Wij hebben gekozen voor vrijheid als subthema”, legt conservator Karin Rietbroek uit. De bezoeker wordt meegenomen vanaf de strijd om de godsdienstvrijheid tot de vrije jaarmarkt en de kermis.
In de zalen en gangen hangen voornamelijk schilderijen van stadsgezichten met mooie wolkenluchten erboven, maar ook zijn er voorwerpen te zien, met als pronkstuk een replica van een klassieke zweefmolen in verkleinde vorm. ,,Het is een unieke tentoonstelling”, aldus Kortlever, “Mensen hoeven nu niet naar Amsterdam om deze werken te bekijken. Daarbij komt dat bijna alle werken normaal in het depot van het Rijksmuseum zijn opgeslagen, dus ze zijn niet te zien voor publiek. Dat geldt overigens ook voor onze eigen stukken.” Een stuk komt uit het Boijmans van Beuningen en vormt daarmee een bijzondere toevoeging aan de tentoonstelling. Ook zijn er werken geleend van het Noordbrabants Museum.
In deze expositie ligt de nadruk niet alleen op de lucht boven steden, maar ook op de lucht in de steden. “Om vrij te kunnen denken is lucht en ruimte nodig, openheid en tolerantie. Stadslucht maakt vrij. Stadsgezichten met burgers onder hoge luchten vertellen een uniek verhaal over de identiteit van Nederland”, zo beschrijft Markiezenhof het gekozen subthema. Om de identiteit van Bergenaren te onderstrepen heeft kunstenaarsduo Martin & Inge Riebeek een reeks videoportretten getiteld ‘Stadslucht maakt vrij’ gemaakt, waarin inwoners van Bergen op Zoom vertellen hoe zij lucht, in de betekenis van vrijheid, ervaren.
Om zoveel mogelijk mensen optimaal van de tentoonstelling te laten genieten is bij elk werk te lezen hoe het past binnen het thema. Voor wie liever luistert naar een mondelinge versie, is een audiotour ontwikkeld. Die is er ook grotendeels in het Engels en er is een editie speciaal voor kinderen. Slechthorenden kunnen desgewenst via een QR-code de audiobeschrijving op hun mobiel meelezen.
“De verhalen over de kunstwerken worden aangevuld met authentieke Bergse verhalen”, zegt Kortlever. Voor bezoekers met een visuele beperking en voor ziende mensen die willen ervaren hoe je kunt ‘zien’ met je vingers, is van een van de werken uit het Rijksmuseum een kopie gemaakt in textiel. Bezoekers kunnen dit ‘voelschilderij’, dat verstopt ligt onder een overkapping van stof, betasten en oordelen of het inderdaad een realistisch beeld geeft van het origineel.
Anderhalf jaar is er gewerkt aan de tentoonstelling. Van de selectie van de kustwerken bij het Rijksmuseum door projectleider Gerard de Kleijn tot aan het op de millimeter nauwkeuring ophangen van de meesterwerken. Liefhebbers van kunst en Bergen op Zoom kunnen komen.