Luctor et Detector: het mes snijdt aan twee kanten
Door: Johan Elzinga AlgemeenMIDDELBURG - Een voorwerp dat door metaalzoekers vaak wordt gevonden is het mes. Het is één van die gebruiksvoorwerpen die al bestaat vanaf de steentijd. Een voorwerp van alle tijden, dat werd gebruikt voor het doorsnijden van bijvoorbeeld huiden, of een stuk touw.
Een mes bestaat hoofdzakelijk uit twee delen, te weten een lemmet en een heft. Het heft staat beter bekend als het handvat en is het achterste deel van het mes. Het heft maakt het mes gemakkelijker hanteerbaar. Het heft zit bevestigd aan een tang, angel of angelplaat die voor de verbinding zorgt tussen het mesheft en het lemmet en tevens voor de stevigheid. Aan de achterzijde van het mesheft zat soms een mesheftbekroning of pommel die voor stabiliteit, bescherming of veelal als extra versiering diende. De versieringen bestonden veelal uit afbeeldingen met een religieuze betekenis en werden gemaakt van uiteenlopende materialen zoals brons en koperen plaatjes.
Elk stukje metaal heeft zijn eigen verhaal
Ik ga hier in op een aantal mesheften en mesheftbekroningen die ik als metaalzoeker op verschillende akkers en weilanden op Walcheren gevonden heb in de afgelopen jaren. ‘Elk stukje metaal heeft zijn eigen verhaal’ is niet zomaar een gekozen oneliner, de kreet bewijst zijn waarheid ook in dit stuk. Op de eerste afbeelding staat een eind vijftiende begin zestiende eeuw (latoen)koperen mesheftbekroning die is gegraveerd met een afbeelding van een man met baard erop die een geschrift vasthoud. De heftbedekkingen werden vaak met verschillende motieven versierd. Naast het feit dat messen functioneel werden gebruikt, hadden ze ook een symbolische waarde binnen een geloofsovertuiging, of ze gaven iets prijs over iemands vermogen. Hoe rijker versierd, hoe welvarender de eigenaren vaak waren.
Walvis
De tweede afbeelding is een erg mooi eind zestiende/ begin zeventiende eeuw bronzen mesheft in de vorm van een biddende Jonas die wordt opgeslokt door de walvis. Gezien de staat van de vondst is de walvis met geopende bek lastig te zien. Maar ook hier staat de religie weer centraal. Met een duidelijke boodschap: ‘Ga geen problemen uit de weg, vlucht er niet voor want er zullen grotere problemen komen. Ga er juist voor en je zal zien dat het meevalt.’ Het laatste mesheft is ook het meest decoratieve van de getoonde mesheften. Dit zeventiende eeuws gegoten koperlegering mesheft is rijkelijk versierd met een bloemenmotief waarvan de achterkant is gegoten in de vorm van een poot met een hoef. Hoe vaker je ernaar kijkt, des te meer details je gaat zien.
Het mes zoals wij het hedendaags kennen en gebruiken is in de afgelopen eeuwen meer geweest dan een eenvoudig stukje gereedschap. Ook was het in de zeventiende en de achttiende eeuw een gewoonte je eigen bestek mee te nemen wanneer je ergens op bezoek ging en daar bleef eten, dus hoezo een eenvoudig stukje gereedschap? Het was een mooie manier om met je status en geloofsovertuiging te pronken.
