Wat een strijd om te overleven! Op het spoor van Etty Hillesum

Door: Ben Daeter 29 april 2023, 08:55 Algemeen

MIDDELBURG - Etty Hillesum, de Nederlands Joodse schrijfster, werd op 15 januari 1914 in Middelburg geboren en groeide op tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat was in een liberaal Joods gezin. Ze studeerde  rechten, literatuur en Slavische talen aan de universiteit van Amsterdam. Ze kreeg vooral bekendheid door haar uitgegeven dagboeken met persoonlijke gedachten en gevoelens over die oorlog. In 1943 werd ze gedeporteerd naar het concentratiekamp Auschwitz, waar ze op haar dertigste vermoord werd.  

Met name schreef ze over de gruwelijkheden van de Holocaust onder het Naziregiem. Miljoenen Joden, Roma ( zigeuners), gehandicapten en andere minderheidsgroepen, werden systematisch vervolgd, gedeporteerd en vermoord. Het was de afschuwelijke periode van de massale registratie (jodenster), getto’s, gedwongen arbeid, massale executies (neerschieten, ophanging, vergassing), medische experimenten en de gaskamers met het giftige gas  zyklon. Etty schreef in haar  dagboeken en Westerborkbrieven over haar innerlijke strijd om te overleven en haar religieuze bewustwording; hoe dan ook wilde ze blijven geloven in de mensheid.

Inspiratie van moed
Daardoor is zij een inspiratie van moed, veerkracht en menselijkheid. Haar biografie bevindt zich in het Joods Historisch Museum. Haar leven wordt gekenmerkt door oorlog en vervolging, maar ook door schoonheid, kunst, hoop, geloof en liefde.In 2017 werd ze uitgeroepen tot de grootste Middelburger aller tijden. In 1941 ontmoette ze de toen 54-jarige uit Duitsland gevluchte ex-bankier Julius Spier (1887) die haar psychotherapeut werd en waarmee een liefdesrelatie ontstond. Etty’s woning bevond zich in de Gabriel Metsustraat; daar schreef ze haar dagboeken over die vreselijke periode. Het pand werd in 2020 aangewezen als een gemeentelijk monument; om die reden mocht het niet gesloopt worden.

Het onderzoekscentrum in Middelburg
Prof. dr. Klaas A.D. Smelik richtte in 2006 binnen de universiteit Gent het Etty Hillesum onderzoekscentrum op. In 2020 verhuisde dit centrum naar Middelburg, naar het statige herenhuis aan Molenwater 77, waar Etty op 15 januari 1914 geboren was; dit onderzoekcentrum werd door burgemeester Bergmann geopend. Het werd een instituut voor educatie, wetenschap, kunst en cultuur. Er bevindt zich daar een permanente tentoonstelling over haar levensverhaal met als kenmerk haar innerlijke groei; haar visie op deze oorlog en het antisemitisme staan centraal en zijn gekoppeld aan de situatie in de Zeeuwse hoofdstad en haar Joodse gemeenschap.

Helder geschreven
Dit rijk geïllustreerde werk van de theoloog, archeoloog en taalkundige dr. A.D. Klaas Smelik is gebaseerd op Etty’s dagboeken over de periode 1941-1943 en geeft op een voortreffelijke en heldere manier een beeld van haar geschriften (die wel in 20 talen vertaald werden en waar al vele internationale congressen aan gewijd zijn), en haar interessante gedachtengoed. Aan de orde komen: haar jeugdproblemen, Joodse wortels, de Joodsche Raad, kamp Westerbork, oorlog en vervolging, leven en dood en een gesprek met God. Doel van deze helder geschreven, voortreffelijke publicatie, aangevuld met relevante citaten uit haar werk, is om een volgende generatie te richten op een betere wereld dan die in die verschrikkelijke periode uit haar eigen leven. Zeer aanbevolen!

Smelik, K. (2023). Op het spoor van Etty Hillesum. Zutphen: Walburg Pers B.V.