'Verhalen om stil van te worden'
KLEIN ZUNDERT - Burgemeester Joyce Vermue van de gemeente Zundert, Frits Barend en Toon van den Berg, voorzitter van heemkundekring de Drie Heerlijkheden, hebben afgelopen week een gedenkteken onthuld op het graf van de Duitse verzetsheld Joep Henneboel in Klein Zundert.
DOOR ADDO SPRANGERS
Dankzij Henneboel zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog velen gered van deportatie. De moeder en broer van Frits Barend waren enkelen van die velen. De voormalige talkshowpresentator vertelde erover in de lezing die hij vorige week dinsdag in Klein Zundert voor de heemkundekring verzorgde. Om met de woorden van burgemeester Joyce Vermue te spreken: “Met verhalen om stil van te worden.”
Nalatenschap
Maar voorafgaand aan de lezing vond dus de onthulling van het gedenkteken plaats. ‘Voor zijn verzetswerk tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Joep Henneboel in 1984 onderscheiden met het Nederlands Verzetsherdenkingskruis’, zo luidt de tekst op het gedenkteken. Met daaraan toegevoegd ‘Ik kon niet anders’, een verwijzing naar de titel van zijn ook in het Duits verschenen biografie. Met het gedenkteken willen de betrokkenen zijn nalatenschap levend houden. En tegenspreken wat er op zijn begrafenis in 1990 is gezegd: ‘Dat niemand in Zundert zou weten wat voor een groot man hier begraven ligt.’
Uniek
Joep Henneboel, de naam die hij ging dragen na zijn naturalisatie tot Nederlander in 1962, werd in 1909 als Jupp Henneböhl geboren te Berge in Duitsland en groeide op in een streng katholiek milieu. In nazi-Duitsland werd hij ‘gedwongen’ geplaatst bij de Grüne Polizei, waar hij de functie van opperwachtmeester bekleedde. Hij werd gestationeerd in Amsterdam en kreeg daar opdrachten om te helpen bij razzia’s. Vanuit zijn sterke geloofsovertuiging was Henneboel het niet eens met deze opdrachten. Hij ging in tegen de orders die hij kreeg en sloot zich aan bij het Nederlands verzet. Hij tipte andere verzetsstrijders wanneer er een razzia gepland was, regelde valse papieren en gaf belangrijke informatie door. Hiermee redde hij honderden levens. Hij heeft ook een aantal broeders gered van deportatie. Een van hen was broeder Bavo van de trappistenabdij Maria Toevlucht in Zundert. In 1984 ontving Joep Henneboel het Nederlandse Verzetsherdenkingkruis. Dat is uniek voor een niet-Nederlander en ook nog een Duitser. In 1987 kwam hij in Zundert wonen, waar hij in 1990 overleed.
Getriggerd
De komst van Frits Barend naar Klein Zundert komt niet uit de lucht vallen. Toon van den Berg, voorzitter van heemkundekring de Drie Heerlijkheden, zag drie jaar geleden rond de Dodenherdenking en Bevrijdingsdag een tv-programma waarin Frits Barend vertelde over de redding van zijn moeder door de Duitse verzetsheld Joep Henneboel en was naar eigen zeggen meteen getriggerd. "Ik had zijn naam al eens voorbij zien komen in een door de heemkundekring geschreven boekje en die naam was blijven hangen. Na onderling overleg besloten we om contact te leggen met Frits Barend om te vertellen dat Henneboel hier in Klein Zundert begraven ligt. Dat leidde ertoe dat hij eerder al eens het graf van Henneboel bezocht, een emotioneel moment voor hem.”
Status
Van het één kwam het ander en zo werd Frits Barend bereid gevonden om in Klein Zundert een lezing te komen geven. Het plan van een gedenkteken met QR-code op het graf van Henneboel kwam uit de koker van- en werd bekostigd door de heemkundekring. "Opdat deze verzetsman niet wordt vergeten,” aldus Toon van den Berg. Al is het hoofdstuk hiermee nog niet afgelopen. Vanwege het verstrijken van de graftermijn zou het graf van Henneboel volgend jaar namelijk geruimd moeten worden. "Dat laatste zal voorlopig nog niet gebeuren, zo is ons na overleg met de parochie beloofd. Maar het betekent wel dat er moet worden nagedacht over de toekenning van een bepaalde status aan het graf, zodat het voor de toekomst bewaard blijft. Tegelijkertijd zal ook moeten worden bekeken wat er dan moet gebeuren met mogelijke andere graven van mensen die lokaal een rol van betekenis hebben gespeeld hier in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Misschien kan er een herdenkingsmonument met daarop alle namen in het leven worden geroepen. Daar willen we ons zeker sterk voor maken.” [n]