Rubriek Goes Gezien: Zwart Sluisje?

Dit is ‘m dan: het Zwart Sluisje waar 96,5 procent van de Goesenaren nog nooit van gehoord heeft. Gelegen aan de parallelweg van de ’s-Heer Hendrikskinderendijk, net buiten de bebouwde kom. Het speelde een poosje verstoppertje, maar een maand geleden is het ontdaan van braam en klimop. Nu kunnen we het er ’s over hebben. En naar kijken.

Deze versie van het Zwart Sluisje staat er sinds 1961/1962, toen de toenmalige Rijksweg werd verbreed. Zijn voorganger, een gemetselde sluis uit de negentiende eeuw, stond waar nu de middenberm van de weg is. De koker werd vierkant en verlengd tot ruim zestig meter. Overtollig water stroomt hier vanzelf van noord naar zuid onder de weg door; daar is de metalen constructie bovenop het beton niet voor nodig. Die was er ooit voor om al zwengelend een houten schot in de koker te laten zakken, zodat bij wateroverlast aan de zuidkant dat water niet via de koker de Goese Polder invloeit. Deze zogeheten waterkerende functie is in de jaren ’90 voor het laatst toegepast, zo begreep ik van de provincie, die de koker onder de weg beheert. Die koker heeft nu alleen nog een functie bij het waterbeheer door het waterschap. Het Zwart Sluisje voert namelijk nog steeds overtollig water uit de woonwijk Goese Polder plus aangrenzend landbouwgebied af, richting gemaal Dekker bij Kattendijke, om daar de Oosterschelde ingepompt te worden.
Eeuwen geleden stond de sluis bekend onder de mysterieuze naam Broer Doens Heule, waarvan we alleen het laatste woord kunnen plaatsen: heule is Zeeuws voor duiker, een pijp door een dijk of onder een weg. Een voorloper van deze heule voerde al in de Middeleeuwen water af vanuit de altijd natte Goessche Polder, toen nog geen woonwijk, maar een echte polder uit de dertiende eeuw.

De toekomst van dit ‘kunstwerk’, dat dus geen waterkerende functie meer heeft – alleen de betonnen koker zou voor de waterafvoer voldoende zijn – is onduidelijk. Verwijderen? Er kleeft wel historie aan, ook al is de precieze plek en de uitvoering vele malen veranderd. En het is een interessant ding om te zien. Maar is het cultureel/industrieel erfgoed? En welke consequenties heeft die term en wie betaalt dat? Snoeien, schoonmaken, smeren, bordje erbij. Tsja. En verven! Want het Zwart Sluisje is niet zwart! Het standaardgroen van de metalen constructie bladdert tevoorschijn. Het is bij plaatsing in 1962 volgens mij zwart geverfd, omdat het ding nu eenmaal sinds mensenheugenis Zwart Sluisje heet...

Tekst en foto: Arend van der Wel