Het St. Jansbruggetje/inzet: Jan de Werd
Het St. Jansbruggetje/inzet: Jan de Werd

75 jaar Brabant bevrijd

Door: Sandra Broosus Column

Spil in het verzet van de Biesbosch: de Bredase ambtenaar Jan de Werd

BREDA - De moffen lopen, volgens planning, september 1944 in de fuik van de Biesbosch! Spil in het verzet: de commandant van de 30 onderduikers die hen onder de duim houdt; de Bredanaar Jan. C de Werd.

DOOR RINIE MAAS

Dat achter de genoemde initialen Jan de Werd, na de oorlog, de baas over de rioolwaterzuivering in Breda, de spil van het verzet in de Biesbosch schuilgaat kom ik eerst 75 jaar later te weten door Hans de Vaan.

Biesbosch

Ik hoor de scoop na het boek Stadskantoor. Hans de Vaan vertelt over zijn baas voor, tijdens en na de oorlog: De Werd woonde aan de Liesboslaan. In de Tweede Wereldoorlog opereerde hij – als onderduiker- in de Biesbosch. Hij was de leider van de Commandogroep. Hij opereerde onder de schuilnaam "Grote Jan" en hij werd daarvoor later hoog gedecoreerd (Bronzen Leeuw). Deze Commandogroep pikte Duitse soldaten op en hield deze gevangen in woonboten te midden van de Biesbosch. Op 6 nov. 1944 droeg hij 75 Duitse krijgsgevangenen over aan de Poolse kolonel Mincer".

Getij

Veel ging daaraan vooraf. De Duitsers werden ondergebracht op twee schepen. Het Biesboschcommando "ontfermde zich over Duitsers die in de Biesbosch op patrouille waren gestuurd of – tegen de bevrijding – via de Biesbosch een goed heenkomen naar het noorden zochten. De Grote Jan en zijn kornuiten wilden wapens en uniformen van de Duitsers. Het was de bedoeling om op die manier mee te werken aan de bevrijding van Nederland. De Biesbosch was met zijn getijden eb en vloed, waarin je verzoop als je de uren niet telde, voor de Duitsers een angstaanjagend gebied. Het tij rees in 1944 met twee meter van laag naar hoog water. Het stroomde binnen met een snelheid van 5 km per uur. Tegen oproeien? Onmogelijk! Het duurde totdat het water afebde en een gorgelend geluid maakte: de kreken lagen droog en je zonk weg in de modder. Steunend op een wilgentak kreeg je je been eruit en kon je doorploeteren. Voor Grote Jan bij uitstek geschikt terrein om met zijn vrienden van de opvangploeg de door hen overvallen Duitsers hun kloffies af te nemen en hun wapens. Met die wapens is steun verleend aan de line-crossers.

Garnizoenscommandant

Hans de Vaan; "Op het einde van de oorlog werkte Jan mee aan het droogmaken van het onder water gezette eiland Walcheren. Hierna ging hij als dienstplichtige naar Ned. Indië. Als reserve Luitenant Kolonel werd hij gepolst om Garnizoenscommandant van Breda te worden. Hij koos in 1956 voor de gemeente Breda en werd hoofd van de afdeling Rioleringen en Bestratingen. Toen ik mij op vrijdag 1 nov. 1968 voor het eerst in mijn nieuwe functie kwam melden, leek het alsof Jan niet op mijn komst gerekend had. In allerijl ging hij op zoek naar een tafeltje en een stoel, die in een hoek van zijn (te) kleine kamertje werd gezet. Vanaf toen was dat mijn werkplek en wij hebben daar zeker 2 jaar zo gezeten. Het was mijn derde baan. Toen ik over het verzet van Jan hoorde, voelde ik mij een koorknaap. Het gekke was dat Jan mij het gevoel gaf dat ik belangrijk (voor hem) was. Dat gevoel gaf de Werd ongetwijfeld ook zijn verzetsploeg met aan ieder een functie na harde training ".

St. Jansbruggetje

De overmeestering van de vijand gebeurde met veel risico's ter plaatse van het St. Jansbruggetje, waarbij gewonden maar geen doden vielen. De gevangenen kregen op de twee woonketen in de St. Janskreek goed te eten van de koks J.P. Dudok en zijn vrouwelijke collega Joke van de linde, die voor de rest meekookte. Eenmaal Gevangen was regel regel. Moest een Duitser op een der woonschepen zijn behoefte doen in het riet dan moet hij zich strikt twee keer melden bij de wachtcommandant. Eén is op die manier ontsnapt waardoor paniek ontstond bij de opvanggroep. De essentie daarvan was; "Hij heeft zich bewust laten oppakken om ons aan de Sicherheidsdienst te kunnen verraden".

Knooppunten

Er waren de 30 personeelsleden op de boten. Bezien we het geheel dan komen we tot de conclusie dat het West Brabants verzet vanaf Boschdal zich tot de bevrijding aan de internering te blubber werkten. "Er ligt een mooie opgave om van het verzet - na het boek Boschdal – deze knooppunten in beeld te brengen", zegt Piet Houtepen oud bewoner van de Boschdaldreef. De Vaan: "Toen Jan op 24 maart 1976, 65 jaar oud werd, nam ik het roer van hem over. Een jaar later op zijn verjaardag sprak ik hem voor zijn woning op de Liesboslaan. Hij complimenteerde mij. Daags daarna vond zijn vrouw hem dood op de bank in huis. Jan rust in vrede in Princenhage onder een hoge boom!

Wordt vervolgd – 



Blijf op de hoogte van het lokale nieuws uit jouw regio met onze dagelijkse nieuwsbrief