Afbeelding

Joods verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog dankzij de Palestina-pioniers

Algemeen

BREDA - Honderden lotgenoten worden door Joachim Simon, alias Schuschu, over de grens gezet naar Spanje. Zelfs als grenscommies. Hij is een bezield Joods verzetsstrijder. Dit is zijn levensverhaal. DOOR RINIE MAAS

Het Joods verzet was het gevaarlijkste van alle verzet. Zij vielen op. Betrapt waren zij gedoemd te sterven omdat de enige keus was verzet en wegvoering. El Alamein en Stalingrad heeft hen moed gegeven maar wel in het besef dat het veel te laat kwam. Voor de Joden was Holland immers niet de beste operatiebasis met anti Joodse sentimenten en de anti semitische ambtenaar Lentz die het beste, niet te vervalsen persoonsbewijs van Europa ontwikkelt. Met een zwarte J op het bewijs.

Schuschu Van het Joodse verzet is dat van de palestina-pioniers, waartoe de in de koepel in Breda overleden Joachim Simon, alias Schuschu, behoort, de opmerkelijkste groep. J. Presser: ?Zonder middelen, zonder betrekkingen, de taal vaak onvoldoende beheersend, in het oog lopend door hun uiterlijk, waagden zij het onmogelijke, werden zij vaak gepakt, verriedden zij nimmer en niemand. Zelfs in Westerbork maakte hun zelfrespect, hun idealisme en levensmoed indruk op een man als Gemmeker, de onverstoorbare kampcommandant?. Niet alle Palestina-pioniers met de droom een eigen land - het huidige Israël sedert 1946 - te hebben namen deel aan dit verzetswerk. ?Deze minderheidsgroep huldigde de opvatting dat men dit lijden om godsdienstig bepaalde redenen diende te ondergaan, zonder weerstand. De meerderheid bezat gelukkig een andere instelling?.

Moed Uit de verzetsgroep komt één gestalte naar voren, Joachim Simon, die blijkbaar op allen, die met hem in contact hebben gestaan, een onuitwisbare indruk heeft gemaakt. In Breda, waar onder anderen raadslid Barend Cohen als zionist getuigt van trouwheid aan traditie en geloof, was hij actief om tot verzet aan te sporen. Maar altijd door de beslissing bij de betrokkenen te laten. ?Barend Cohen gelooft in een betere wereld zonder antisemitisme. Zijn leven wordt beheerst door het vaste geloof in onze idealen?. Schuschu een intelligente jongeman, begaafd, met kennis van geschiedenis en economie, hogere wiskunde en muziek. Hij wenst zich als Jood niet aan de nazi?s uit te leveren.

Kommies Geplaagd door astma spreidt hij een nimmer aflatende energie ten toon en kan eindeloos voortgaan zonder rust, slaap of voedsel uit ascetisch idealisme. Met de socialistische onderwijzer Joop Westerweel smokkelt hij 150 pioniers de grens over naar Frankrijk. Op een nacht passeren zij Duitsers met een hoge kepi op, grijs jasje, wit hemd en stropdas. Met ?Gutenabend? gaan zij gedrieën als kommies de grens over. Het zijn mannen die in de Pyreneeën kou en honger lijden en zonder zucht naar avontuur maar met een groot moreel Spanje weten te bereiken. Hoewel een aantal aan uitputting overlijdt. Als de Duitsers lucht krijgen van dit netwerk weten Schuschu en Westerweel deze pioniers in no time in veiligheid te brengen. Joachim Simon is de bedenker van de Joodse routes. ?Hij trekt al eerste de grens over om contacten te leggen; houdt de moed levend, bedenkt nieuwe mogelijkheden en offert zich volledig op?. Hij valt bij grensovergang Strijbeek in de handen der vervolgers januari 1943. Hij beseft dat hij teveel weet en beseft ook hoe duivels de nazi?s de sterksten tot spreken kunnen dwingen. In de Bredase gevangenis beneemt hij zich het leven.

Buchenwald Simon had als roepnaam Schuschu. De moeder van Joachim Simon stierf toen hij één jaar oud was. Hij wordt grotendeels opgevoed door een tante in Frankfurt am Main. In 1937 sluit hij zich aan bij de Palestina-pioniers. Tijdens de reichskristallnacht in november wordt hij opgepakt en in het kamp Buchenwald gevangen gezet. Na zijn vrijlating vertrekt hij naar Nederland, waar hij deel gaat uitmaken van het landelijke verzet van de Palestina-pioniers. Hij wordt een bezielende leider. Zijn er problemen dan kan het niet anders zijn dan dat Schuschu wel een oplossing heeft. Want hij is de ziel van deze groep en vervult hem met zijn geest.

Idealist Met Joop Westerweel heeft deze Joodse jongen, wiens leven in Breda eindigt, succesvol geopereerd bij het zoeken naar vluchtroutes naar Spanje. Presser vermeldt dat de reis van Amsterdam naar het zuiden wordt bepaald om 9.15 uur. Een situatieschets geeft het plan weer: door een zijweggetje te nemen moet de douane worden omzeild. Afspraken heeft Schuschu gemaakt zodat ze zich kunnen verbergen. ?Caféhouder ingelicht; deur open; iets gebruiken; als er geen Duitsers zijn dan de grens over?. Tijdens een verkenning overdag als de grens wordt bewaakt loopt Schuschu in Duitse handen. Op 27 januari 1943 maakt hij in het Bredase huis van bewaring een einde aan zijn leven om dat van anderen te redden. In Israël is voor deze integere idealist, 31 maart 1963, een monument opgericht.



Blijf op de hoogte van het lokale nieuws uit jouw regio met onze dagelijkse nieuwsbrief