Miljoenen monument Princenhage kostte destijds f.6000

BREDA - Van der Aa noemde het een 'net' raadhuis. Met een dubbele stoep. Het kostte destijds f. 6000.

DOOR RINIE MAAS

Met 'dubbele stoep' wordt de opgang aan beide kanten naar het bordes bedoeld. "Een aanzienlijk gebouw", vermeldt het bestek. Het is vreemd te moede dat Govert Santvoort, de timmerman die het werk zou uitvoeren, voor zes duizend gulden een miljoenen object realiseerde.

Aanzienlijk
Het prachtige gebouw dat deel uitmaakt van de Haagse Markt mogen we in de moderne tijd bijna drie eeuwen koesteren als een kostbaar cultureel bezit. "Heel schoon is het niet", voegde Van der AA, toe aan zijn (dis) kwalificatie), "we moeten het ruiterlijk erkennen. Niettemin is het een aanzienlijk huis ". Het was bovendien een overheidsgebouw. Hij vond het dus 'eene beschouwing waardig'. Het raadhuis op de Haagsemarkt van architect Herman Huijsers is een streling voor het oog. Dit raadhuis voor raad of om dringend geraden te worden was het afgelopen jaar 225 jaar oud.

Pareltje
In dit raadhuis hangen veel (landschaps) schilderijen van Jan Theuns, verzameld door Henk de Kroon. Van binnen en van buiten is het een stralend gebouw. Of Govert Santvoort, de timmerman, er een cent aan heeft verdiend is de vraag. Hij sleepte in herberg de Zwaan na aanbesteding de opdracht binnen. Dit betekende echter ook nevenwerkzaamheden: het vergroten van de predikantswoning en het inrichten van de secretarie tot school. Govert raamde de kosten: f.7.940. De schout en schepenen en de drossaard bepaalden dat alles tegelijk zou gebeuren. "Dit vermydet drie keer slepen van cement ende steenen". Op grond waarvan de bestuurders uitkwamen op een rond getal f.6000, onder strikte voorwaarde dat augustus 1792 het raadhuis onder dak moest zijn. En op Allerheiligen het meervoudige plan kant en klaar werd opgeleverd. Govert zag de buit hangen. Niet op tijd klaar: geen geld. En hij begon in de lente te werken ver voor het bestek voorschreef. Ter linkerzijde een opvallende incriptie. Waarop staat dat 'door het zoontje van schout Johannes, Adrianus Rycken, schoûtet, dezer Heerlijckheid s'Princenhage, Christiaan Pels Rycken, den eerstensteen werd gelegd'.

Knevel
Ik werd er in 2004 voor een halve dag in de burgemeesterszetel gezet toen we de familie Van Overbeek, voorzien van een paraplu van Jan Bachman, door Pr'hage mochten gidsen. Ik tekende een document. Want zoiets hoort een burgemeester te doen. Daar werd een foto van gemaakt en waarachtig, hoezeer ik ook poogde eerbiedwaardig te kijken: ik had geen enkele gelijkenis met de heer Sutorius die een nieuw modieuze knevel droeg. Een burgemeester kun je niet imiteren.

Zwerver
Burgemeester Sutorius praat als Brugman als John Braspennincx wereldkampioen wielrennen op de weg wordt. Sta of zit je daar dan bedenk je dat daar onze bestuurders, schouten en schepenen hebben geresideerd en veel gezien en gelezen hebben over het wel en wee in het dorp. En hun afschuw hebben uitgesproken over een moord. Ze hadden ook plezier. Bij een bezoek van de nog jonge regentes Emma vroeg een van hen: "Bent u het meisje van Oranje?". Zenuwen! In het verbouwde stadhuis kun je geen huisraad krijgen al heb je een leeg kopje koffie gauw in je zak gestoken. Ik deed het! Mijn oog viel op de toren van de St. Martinuskerk die als een vinger Gods omhoog wees. En toen zette ik het kopje gauw terug. Wat moest ik er ook alweer mee? Ik meen dat ik in die tijd contact had met een zwerver onder een brug en wilde die 't geven; ja, dat was het.

Spandoek
De verwoestende novemberstorm van 1921, waardoor een boom door het transept van de nabijgelegen St. Martinuskerk ging, heeft over ons raadhuis geraasd. Het bleef gespaard. Maar wat heeft dit gebouw al niet meer getrotseerd door de jaren heen: vreugde, verdriet, verwelkomingen op het bordes van koning en koningin ter plaatse van de gedenknaald, een herdenking waarvan de Mastbosstraat werd uitgesloten. De bewoners hingen een spandoek op: "Uitgesloten om deel te nemen, maar toch welkom Majesteit". 'Het kot' onder het bordes….ter eenzame opsluiting voor inhechtenisneming….een boef…een landloper althans tot 1940. Vanaf die tijd werd Princenhage moderner en kregen de boeven en dieven bed en breakfest in een pand aan de Drielindendreef. Er was een bed en een toilet. De deur was vergrendeld. Er werd gelucht met een Princenhaagse agent.

Dakruitertje
Dit raadhuis heeft twee broertjes. En die staan in Ginneken en Etten-Leur. Ze hebben dezelfde architectuur maar er zijn stijlverschillen. Vergeet in het raadhuis van 't Aogje niet de marmeren schouw te bekijken, de kastenwand uit 1780 waarin de dossiers zijn geborgen en probeer het trapje naar boven naar het achtkantig dakruitertje waarin u zich kunt nestelen als een vogeltje. Bedenk dan dat uw comfortabele zit is gegoten in 1763 door Joannes Specht. Zijn 1e schets was een vogelnestje!