Afbeelding
Foto: Rinie Maas

Wim Spapens maakt raadselachtige evacuatie mee

Door: Sandra Broosus Column

'Fietsen naar Breda was gevaarlijk; vader kreeg een baan bij de Duitse grens'

BREDA - "Fietsen naar school was gevaarlijk. Vader kreeg een baan bij de Duitse grens", vertelt Wim Spapens. We schrijven 1940. In Venlo spioneerden 2 Engelse militairen. En 'n overmeesterde Hollander. Wij waren niet neutraal. Hitler had zijn smoes. De oorlog brak uit. In Breda vond in 1940 de Vlucht plaats. In Venlo voltrok onder de oorlog in januari 1945 onder Duits gezag dezelfde tragedie. De familie Spapens verloor haar jongste kind, Ireentje. Vader hield een dagboek bij!

DOOR RINIE MAAS

Een evacuatie die 10.000 mensen van huis en haard verdreef. Een vlucht die een enorm raadsel insluit. Ook Wim Spapens moet vooralsnog gissen wat het motief was van de nazi's om tot deze massale exodus te besluiten. Was het mededogen? Of dachten ze aan een menselijk schild? De situatie was complex. De geallieerden zaten aan de linkerkant van de Maas en bombardeerden de Duitsers en burgers aan de overzijde op Duits grondgebied. De gehele binnenstad werd verwoest.

'Tuig'

Jan Spapens houdt geen blad voor de mond. Hij noemt de moffen o.a. 'tuig', beulen en groene honden. Uit zijn dagboek blijkt dat de vader van Wim 'n uitstekend verteller is. Wat de familie meemaakt is door het fanatisme van de Duitsers even schrijnend als tijdens de Vlucht van Breda. Werd hier de wijk genomen onder leiding van een blokhoofd, daar gebeurt het, einde oorlog, onder leiding van Nazi's ("wat een tuig om te zien"), de Gestapo ("beulen") en Grüne Polizei ("groene honden"). De oorlog september t/m januari 1945 is er vele malen harder en wreder dan in Breda. Vanwege een slagveld zonder eind terwijl wij hier op 29 oktober 1944 door de Polen waren bevrijd.

Smeekbedes

Het acht kinderen tellende gezin zit op bepaalde dagen 30 uur onder de vloer verscholen. Niet zonder reden met puberende jongens in het gezin. Adri en Tonny zijn van een voor verplichte tewerkstelling van een levensgevaarlijke leeftijd van 17 en 16 jaar. Er wordt geslapen in de kelder. Stelt u zich bommenwerpers voor die in het luchtruim boven uw hoofd razen, zonder ophouden. Het gierende geluid is gek-makend. Men wendt zich tot Onze Lieve Heer om het gezin te behouden. Het zijn smeekbedes.

Dagboek

Jan Spapens start met zijn dagboek op 2 september 1944 en het laatste woord is van 9 juni. "Door aanplakking is bekendgemaakt dat indien niet door de mannelijke bevolking voor de Duitse wehrmacht wordt gewerkt ieder persoon boven de 15 jaar zal worden doodgeschoten. Geheel de stad is in opschudding". Dat is een aantekening van 16 september. Waarop hij vervolgt: "Velen hebben 's nachts het besluit genomen om te gaan werken en men voegt de daad bij het woord". Dolle Dinsdag in Breda op 5 september met een vluchtend Duits leger is dan al voorbij. De stellingen door de Duitsers worden weer betrokken. Het rood-wit- blauw wordt weer binnengehaald.

Razzia

Jan Spapens in Venlo: "We horen de menschen zingende de stad intrekken. Het is een drukte van belang op het aangeven punt van samenkomst: 'de brug'. Duizenden mannen en jongens zijn samengestroomd. Men ziet er priesters en kloosterlingen, dokters en notarissen, elke rang en stand is opgekomen. We verrichten graafwerk voor de beulen". Het is duidelijk dat de tactiek van de gespeelde loyaliteit wordt gevolgd. "Op 12 oktober heeft er een grote razzia plaats. Het is een zwarte dag voor Venlo; talrijke personen vallen in handen van de groene bloedhonden. We hebben ons 30 uur onder de vloer verstopt." 17 dagen later wordt Breda door de 'Poolse Apachen' bevrijd.

29 oktober 1944

De familie Spapens zit midden in de oorlog. "Op 29 oktober zijn we nog niet van de schrik van twee bombardementen op een dag bekomen, of we krijgen voor de 6e maal op 13 totaal een zwaar bombardement. En het schijnt dat geheel de stad vernield moet worden. Het wordt ondraaglijk. Er zijn 1300 slachtoffers". De voedseldistributie werkt in Breda op volle toeren. Schraalhans is keukenmeester maar er is voedsel. In Breda worden de bruggen en de wegen, die het geweld niet hebben kunnen dragen, hersteld. Als Jan Spapens uit het dakraam kijkt ziet hij dat de kerken met de grond zijn gelijkgemaakt. Het lot wil dat Jan Spapens als douaneambtenaar om overplaatsing heeft verzocht van het landelijke Wernhout naar Venlo. In 1940 zaten Adri en Tonny in de zesde en vijfde klas ven het lager onderwijs. "Voor vervolgonderwijs zouden ze naar Breda moeten fietsen. Vader solliciteerde naar eenzelfde baan in een andere grensplaats waar vervolgscholen waren", vertelt Wim Spapens. "Ik heb vaak gezegd: 'waren we maar gebleven'. Vaders stap was er een van zorgzaam ouderschap. Deze oorlog en een ellendige/raadselachtige Vlucht kon hij niet bevroeden".

Wordt vervolgd met de hoogst verwonderlijke evacuatie. Meer informatie: www.wimspapens.nl.



Blijf op de hoogte van het lokale nieuws uit jouw regio met onze dagelijkse nieuwsbrief