Abraham de Winter. FOTO BREDAAS MUSEUM
Abraham de Winter. FOTO BREDAAS MUSEUM

Abraham de Winter in zijn laatste levensjaren

Door: Sandra Broosus Column

BREDA - Abraham de Winter (1841-1920) was in zijn levensavond beland. En nog werden er sigaren verkocht te zijner ere in een kistje met zijn beeldmerk. "Het enige dat deugt was het kistje; de sigaren waren stinkstokken…" Aldus Bram in wie altijd nog de artiest heemt. Hij overlijdt in 1920.

DOOR RINIE MAAS

Er is hier veel over de joodse jongen uit de armetierige Antwerpsche Brakken, die volle zalen trok in Carré, Concordia en het Antwerps sportpaleis, om op handen te worden gedragen, geschreven. Wie het opzoekt ziet dat onze kronieken zijn vastgelegd door de website van het Nederlands theater.

1918

Een belangrijke muzikale bijdrage leverde Jacques Klöters. Ik mis de nadruk op het feit dat Bram werd geboren in 'de Rattenval', de voorloper van de Lange Gampelstraat. Zijn ouderlijk huisje was met leem bestreken en met mest aan de buiten- en binnenkant om de ratten te weren. Het was een buurt tot schande van de stad. Overleven! Op de Gasjes viel hij uit een boom waardoor één arm blijvend verlamd zou geraken. Maar desondanks wist De Winter als succesvol Nederlands cabaretier, met verfijnde humor, zich aan die tegenslagen te ontworstelen. "Zijn teksten sloegen steeds raak en waren nooit venijnig. Zijn satire hekelde vinnig doch krabde geen wonden. Nooit was zijn werk platvloers", schrijft Henri t' Sas die hem in 1918 opzoekt in zijn uitdragerij aan de Nieuwe Haagdijk.

Knauw

De Bredase volksschrijver vertelt dat ie 'm aantreft, zittend in een zwart trijpen leunstoel. De Winter gaat hem voor naar een ruimer vertrek, weg uit die beklemmende, gevarieerde, veelkleurige opeenstapeling tweedehands spulletjes waarmee hij zijn kost verdient. De jeugdvriend van Louis Bouwmeester van de La Mar, sloft door de schemerdonkere, benauwende uitdragerswinkel voor hem uit…naar de grote lichte, gelauwerde huiskamer met de schilderijen, de beelden, de geschenken en neemt zitting in zijn rood fluwelen fauteuil. Nu pas ziet t 'Sas dat zijn ziekte hem een lelijke knauw heeft gegeven. "Zijn gezicht had een saffraanachtige tint en zijn anders zo sterke stem trilde".

Mosman

Heeft zijn uitgever Mosman uit s'Hertogenbosch hem tijdens zijn ziekte al dan niet buitenspel gezet? Wel, lijkt het erop als De Winter meldt dat ze hem bijna het souffleurshok hebben ingetrokken. In die trant klaagt hij zijn nood. En t' Sas steekt hem een riem onder het hart. "Ik wed dat u tijdens uw gedwongen rust toch weer wat nieuws geproduceerd heeft!"…En de volkskunstenaar, die uiteraard zijn streken had; lovende ingezonden stukken schreef onder andermans naam en zelfs een fooi gunde aan lachers en huilers, zoals de huilsters in Ghana in 2019 huilen om rijke families te verzekeren van een stemmige begravenis veert op. Hij bijt. "Wis en waarachtig, twee stukken"…

Stof

"Want er is in deze tijden 'n stof…'n stòòòf. Maar ik moet eerst helemaal beter zijn. Dan zal Breda es wat te horen krijgen". Wat Bouwmeester op zijn leeftijd nog deed moet de Winter ook kunnen. Vind Bram. "Avond aan avond deed ie de koopman. Maar zie je, dan speel je in een ensemble. Ik moet vier of vijf maal optreden. Kijk daar hangt 't portret van m'n vriend Louis. Dat heeft ie me gestuurd bij zijn 30-jarig jubilé. "Hulde aan Abraham de Winter, vriend mijner jeugd", leest t'Sas.

'Kemiekeling'

Niet overal was de ontvangst van Abraham de Winter even schitterend. Ondank zijn grote successen in Concordia en Carré lag in zijn leven niet overal de rode loper uit. "Het is wel gebeurd dat ze me kwamen halen met de hondenwagen met drie honden bespannen", vertelt hij. "Zijde gij de kemiekeling? Kom dan maar mee. 't Was nog altijd beter dan lopen, vooral toen ik merkte dat de wielen van de hondenwagen op de rails van de stoomtram pasten"…. De Winter zit in zijn verhaal. Hij komt op stoom als vanouds. "Ik moest me schminken en verkleje in een geitenstal. Toen ik van 't toneel afkwam had 'n geit gejongd. En ze keek me aan of ze zeggen wou: "hoe heb ik 'm dat gelapt".

'Gedaan'

De gast aan huis noteert: "Als men deze voordrachtkunstenaar nooit in Concordia heeft gehoord kan men geen aanspraak maken op de naam "Bredanaar". Het is bedoeld voor de tijdgenoten van t' Sas. 't Sas daarom nog even: "Brammetje stond avond na avond in Carré met Driekske de Scharenslieper, De (politieke) baanveger, 'Onderling Kunstgenot'. Zijn oom Paul uit Transvaal was daar bij. Tal van andere creaties. Het publiek wuifde met hoeden en zakdoeken de Bredase humorist toe. Onze karakterkomiek gaf onprofijtelijk matinées in de krankzinnige gestichten te Meerenberg en Utrecht; zo ook in t kloosters en pensionaten. Opgetreden heeft Bram na zijn 77 niet meer. Het was 'gedaan'.

Dit verhaal was zijn laatste voorstelling.

Abraham de Winter. FOTO BREDAAS MUSEUM


Blijf op de hoogte van het lokale nieuws uit jouw regio met onze dagelijkse nieuwsbrief