Terugblik op de bom op de Balfortbrug

BREDA - De bom op de Balfortbrug heeft mij altijd geïnteresseerd. Ik heb er veel over geschreven. Maar lang niet alles. Als kind hoorde ik het verhaal in eerste instantie van mijn buurtgenoot Tinus de Klopper. Voor de oorlog klopte hij met zijn porder op ramen en deuren. Wekkers waren er nauwelijks of niet. "Nou zal deze opa jullie eens een waar gebeurd verhaal vertellen", zei hij toen we in een kringetje om hem heen luisterden. "Dat opa" nam ik letterlijk op. Van die tijd af was Tinus, zij het tijdelijk, dus 'een van mijn opa's'.

DOOR RINIE MAAS

Als ik die rotoorlogen heden ten dage zie, waar ook ter wereld dan denk ik aan dat drama dat Breda trof op zaterdag 23 december 1944, vlak voor Kerst. Natuurlijk verschillen altijd de plaatsen en de data maar de werking van een bom ginds of hier is precies eender, dat kan iedereen u verzekeren.

Dreun

De dreun die de bom veroorzaakte heb ik niet gehoord; de angstwekkende lichtflits die hij teweeg bracht heb ik niet gezien. Ik heb wel begrepen dat die flits nog veel onheilspellender was dan die verschrikkelijke dreun. In precies één seconde stond de wereld in lichterlaaie. De wereld verging. En die wereld dat was Breda bij de Balfortbrug. Bij Tinus stonden de vele uurwerken die hij in huis had – hij was een man van de klok – op slag stil. Op dat moment 23 december 1944, iets na 14.00 uur, hield de stad Breda de adem in. Getuige het herdenkingsmonument, mede opgericht door de Bredase Bode, waren er 20 doden en tientallen gewonden te betreuren; zie het boek De Klopperman, een uitgave van René Hollaers, in den lande alleen nog verkrijgbaar als antiquariaat.

Chaos

Rietje Hendriks, wijkverpleegkundige, snelde als een van de eerste toe om te helpen. Inmiddels op hogere leeftiijd gekomen vertelde ze mij: "Het was een onbeschrijfelijke chaos. Met de gordijnen – iets anders was er niet- die bij slager Boosten voor de ramen hingen heb ik het eerste verband gelegd. De rug bijna open. En er waren handen tekort om de aan hoofd, benen en armen gekwetsten te helpen. Er moet uit dat Engelse vliegtuig, om aan een Duits bombardementsvliegtuig te ontkomen, abusievelijk een bom precies middenop de brug zijn gegooid met wijkende inslagen van voor naar achteren en tot in de wijk Oud Boeimeer toe; het leed en de ravage was ten hemelschreiend".

Moed

Nog kwiek van lijf en leden en geest zelf beredderend in haar knusse huisje in de Weerijsstraat vertelde ze, thee opschenkend, iets zeer opmerkelijks wat menselijke moed vermag. "Je kent het kippenbruggetje hè. In mijn jeugd durfde ik daar niet overheen. Zo'n smal, gek, klein ding. Ik nam altijd een aanloop om er overheen te rennen, zonder op of om te kijken. En dan was ik, tot mijn geluk aan de andere kant. Maar nu gebeurt het. De Balfortbrug ligt aan diggelen. Om mij heen zie ik grote nood. Eén ijzeren balk is nog heel. En over die balk ben ik, helpend bij wie ik kon, zo snel mogelijk heen en weer gestapt. Ik moet er ook bij zeggen: het leek op dat moment of ik werd gedragen".

V3

Het verhaal is door een journalist de wereld ingebracht dat mogelijk een V3 of 4 op de brug viel. Dat is uitgesloten. Van een V3 of V4 hebben 'wij' in het Bredase gelukkig nooit last gehad. Van een V2 des te meer. Die heeft de Baronie van Breda in een angstige greep gehouden ook nadat de stad was bevrijd op 29 oktober 1944 door de Eerste Poolse Pantserbrigade. Mijn moeder op Beek was ronduit angstig als de straalmotor met zijn opvallende geluid stopte. In dat verband noemde Rietje het geluid macaber en ze herinnerde aan een goedbedoeld maar verkeerd schietgebedje: "Lieve Vrouwke gift 'm nog een douwke". In Tilburg kon men bij een sputterende VI en V2 ook even alleen aan vergeeflijk zelfbehoud denken. "Zalig Peterke douwt 'm nog een meterke".

Rietje!

Ach, Rietje Hendriks. Ze was, voor zover mogelijk, de reddende engel. Precies 15 jaar geleden in 2005 nam ze het boekje De Klopperman in ontvangst, Ze was een fan van het Breda van weleer. Bij haar thee drinken en bijpraten was een feest. Ze deed me een hele bibliotheek cadeau: boeken van pater Pieter van der Meer Walcheren. Rietje nam weinig. Maar gaf! Al moest ze dit ook bezuren door een zwerver in huis te nemen die uit haar klassieke ladekastjes geld in zijn zak stak. "Had ik zijn drugsgebruik maar beter moeten inschatten; stom", zei ze wat later. "We gaan een bakske thee drinken: zand erover".

Ook aan de onzelfzuchtige Rietje Hendriks denk ik bij de bom op de Balfortbrug!