Tomado vlak rond de opening in 1955.
Tomado vlak rond de opening in 1955. Foto: Collectie Jan uten Houte

Erfgoedorganisatie Cuypers: ‘Wijs Tomado aan als gemeentelijk monument’

Door: Monique Jansen OUD Cultuur

ETTEN-LEUR - Het verzet tegen de sloop van de vroegere Tomado-fabriek in Etten-Leur groeit. Het Cuypersgenootschap, een landelijke monumentenorganisatie, sluit zich aan bij de pleidooien van de erfgoedvereniging Heemschut, de Heemkundekring Jan uten Houte en de Adviescommissie Cultuurhistorische Bebouwing voor behoud van het vroegere Tomado-icoon. 

Vertegenwoordigers van het Cuypersgenootschap vragen de gemeente om de Tomado-fabiek te plaatsen op de lijst van gemeentelijke monumenten. Eerder legden lokale en regionale organisaties dit verzoek neer bij de gemeente. Het complex van Tomado dateert uit 1955 en is gebouwd naar ontwerp van architect Hugh Maaskant. Deze Rotterdammer behoort tot de belangrijkste naoorlogse architecten in Nederland.

Industrieel erfgoed

“Het fabriekscomplex in Etten-Leur behoort tot de iconen van het naoorlogse industriële erfgoed in Nederland. Met haar hoogwaardige moderne architectuur en lichte en open uitstraling was de Tomado-fabriek een voorbeeld voor veel andere bedrijven. Het gebouw heeft dan ook een zeer grote architectuurhistorische betekenis. Het is een gebouw waar Etten-Leur trots op kan zijn”, meent het Cuypersgenootschap.

Herbestemming

Ook Tom van Eekelen van Heemschut onderschrijft deze gemeente: “De fabriek is een icoon van de industrialisatie na de Tweede Wereldoorlog en is een toonbeeld van nieuwe schone industrie. Prins Bernard opende deze fabriek niet voor niets.” Hij wijst erop dat Tomado in 2016 al is geïnventariseerd als een belangrijk fabrieksgebouw uit de periode 1945-1965. 

In 2014 stond het pand op de gemeentelijke monumentenlijst na een positief advies van de monumentencommissie. In 2015 werd dit besluit ongedaan gemaakt na bezwaar van de eigenaar. Van Eekelen vraagt om heroverweging: “Laten we nadenken over een passende herbestemming. Dit is gebouw is een zelfde cultuurhistorisch fenomeen als Philips in Eindhoven.”

WOB-stukken opvragen

Secretaris Julia Bakker van de Adviescommissie en secretaris Wim Buijs van de heemkundekring vragen om bescherming van het gebouw. Ook kondigen zij aan alle stukken te willen opvragen in het kader van de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB). Zo willen zij nagaan waarom het Tomado-comlex geen gemeentelijk monument is geworden. 

“Wij vinden het onbegrijpelijk dat het college met de huidige eigenaar in overleg is gegaan over het volledig slopen van de gebouwen op het terrein en dat daarbij de eerdere advisering voor het plaatsen van het pand of een gedeelte daarvan op de monumentenlijst niet de basis is geweest, te meer omdat er geen sprake is van bodemverontreiniging waarbij van humane spoed sprake is.” Het Cuypersgenootschap adviseert de gemeente om deskundige organisaties zoals BOEi in te schakelen om naar mogelijkheden te zoeken voor herbestemming. Zo kregen andere naoorlogse fabriekscomplexen, zoals Weverij de Ploeg in Bergeijk met succes een tweede leven.

De sanering van Tomado begon in 2020. Eind 2021 of begin 2022 moet het terrein bouwrijp worden opgeleverd. De gemeente Etten-Leur koopt het terrein op Vosdonk. Van 1955 tot 1982 maakten honderden medewerkers huishoudelijke voorwerpen van draadstaal in de fabriek. Daarna produceerde Fri-Jado van 1986 tot 2018 in het pand apparatuur voor koeling en verwarming van eten.

Afbeelding


Blijf op de hoogte van het lokale nieuws uit jouw regio met onze dagelijkse nieuwsbrief