Koppermaandagprent in teken van vrijheid

ETTEN-LEUR - Burgemeester Miranda de Vries heeft maandag, een dag na de viering van haar 48^e verjaardag, kennis gemaakt met een aloude traditie van het Nederlands Drukkerij Museum in Etten-Leur: het vieren van Koppermaandag met daaraan verbonden het in ontvangst nemen van de Koppermaandagprent. De prent wordt al sinds 1976 gemaakt. Het was destijds een initiatief van de oprichter van het museum, wijlen Paul Valentin.

DOOR PETER HOUTEPEN

De eerste druk wordt traditioneel overhandigd aan iemand van het gemeentebestuur, meestal de burgemeester, en altijd op de eerste maandag na Driekoningen: Koppermaandag. De Kopperprent 2018 is dit keer ontworpen door Cees Smolders. In het ontwerp zijn verschillende houtgravures uit de eigen collectie van het museum gebruikt.

Kraanvogels

Cees Smolders begon als leerling handzetter in 1960 bij drukkerij Roelants in Schiedam. Daarna werkte hij bij diverse drukkerijen in Nederland en Duitsland. Net als menig grafisch vrijwilliger heeft hij de ontwikkeling meegemaakt van lood via film naar het huidige digitale tijdperk. Smolders is sinds maart 1996 bij het Nederlands Drukkerij Museum in Etten-Leur betrokken. Het eerste wat bij hem opkwam bij het ontwerpen van de prent was 'vrijheid'. Dat wordt weergegeven met het wegvliegen van kraanvogels naar het licht. "De overige dieren in de prent, zoals de vissen en de salamander, geven aan te leven in hun natuurlijke omgeving", aldus de maker.

Missionarissen

De gravures die in de prent zijn gebruikt, zijn origineel gemaakt in de jaren veertig van de vorige eeuw. Deze gravures zijn geschonken aan het Nederlands Drukkerij Museum door een van de laatste missionarissen van de Orde van de Heilige Familie uit Oudenbosch. "Deze missionarissen maakten in het verleden een maandblad waarin deze gravures als illustraties werden gebruikt. Ze zijn gemaakt van Engels buxushout."

Worstenbrood

Burgemeester Miranda de Vries, voor wie dit het eerste bezoek was aan een Etten-Leurs museum, verklaarde na de ontvangst uit handen van museumvoorzitter Rien van Heck de prent heel mooi te vinden. "En het streven dat iedereen in vrijheid kan leven is belangrijk genoeg om deze prent een warm hart toe te dragen. Hij krijgt een mooie plek tegenover me op mijn kantoor."

Na de uitreiking nuttigde de burgemeester in de ontvangstruimte van het museum samen met de vrijwilligers een worstenbroodje met een bakje koffie. Want ook dat is onderdeel van de Koppermaandagtraditie.

Drukkersgilden

Op de eerste maandag na Driekoningen hielden alle drukkersgilden van Nederland vroeger traditioneel een feestdag. De naam stamt waarschijnlijk van 'kopperen', dat 'feest vieren' betekent. Koppermaandag werd in de eerste helft van de vijftiende eeuw voor het eerst genoemd, maar is waarschijnlijk nog ouder. Toen in de achttiende eeuw de drukkersgilden werden afgeschaft, werd de traditie van deze feestdag in stand gehouden onder de drukkers. De gezellen van de drukkers drukten als proeve van vakbekwaamheid een speciale prent met een heilwens erop, de Kopperprent, die zij op Koppermaandag aan de meester-drukkers en de eigenaar van de drukkerij overhandigden. In de negentiende eeuw werden de Kopperprenten aan relaties gestuurd als geschenk.

Ere

In de loop van de twintigste eeuw ging het ritueel vrijwel verloren, doordat men in plaats van Koppermaandagprenten kerst- en Nieuwjaarskaarten ging versturen. Na de Tweede Wereldoorlog werd het gebruik deels weer in ere hersteld. In 1948 gebeurde dat in Haarlem, daarna vanaf 1949 in Drenthe en later ook in Noord-Brabant, waaronder Etten-Leur.[l]