Tomado
Tomado Foto: Heemkundekring Jan uten Houte

Kogel door de kerk: Tomado-fabriek gaat definitief tegen de vlakte

Door: Monique Jansen OUD Cultuur

ETTEN-LEUR – De Tomado-fabriek gaat tegen de vlakte. Het gemeentebestuur gaat niet in op de smeekbedes van erfgoedverenigingen om het karakteristieke pand te sparen. “We hebben het verzoek niet gehonoreerd. Wij willen ruimte op Vosdonk, zodat bedrijven de kans krijgen om zich daar te vestigen. Dat is nu nog belangrijker nu er geen nieuwe industrieterreinen bijkomen, maar we juist kiezen voor revitalisering van de huidige bedrijvenparken in Etten-Leur”, legt wethouder Ger de Weert uit.

De gemeente Etten-Leur heeft een overeenkomst gesloten met Fri-Jado. Dit bedrijf zat als laatste in de fabriek. Jarenlang maakten medewerkers apparatuur voor het bereiden, bewaren en presenteren van versproducten in Etten-Leur. In 2018 vertrok Fri-Jado naar een nieuw pand op industrieterrein Borchwerf in Oud Gastel. Daarmee kwam de fabriek grotendeels leeg te staan. De Weert geeft aan een contract te hebben gesloten. In deze overeenkomst staat dat het 7,8 hectare grote fabrieksterrein kaal wordt opgeleverd. Ook volgt sanering van het terrein. De grond is ernstig verontreinigd door alle activiteiten van de afgelopen decennia.

Ruimte voor bedrijven

“We kwamen in 2017 in contact met Fri-Jado. Zij vertelden het pand te willen verkopen. We hebben toen onze interesse aangegeven. Met de aankoop wilden we voorkomen dat op het terrein weer een distributiecentrum komt”, licht De Weert toe. Hij wil juist ruimte maken voor Etten-Leurse bedrijven om te starten of te groeien. De erfgoedverenigingen wijzen erop dat de fabriek in 2014 nog kandidaat was voor de status van gemeentelijk monument. Een jaar later werd deze titel ingetrokken na bezwaar van Fri-Jado. Daarnaast is de gemeenteraad akkoord gegaan met de aankoop van het terrein met daarbij het besluit om de bijna zeventig jaar oude fabriek met de grond gelijk te maken.

De gemeente staat er wel voor open om belangrijke elementen uit het pand bewaren. Daarom zochten medewerkers contact met de heemkundekring Jan uten Houte met de vraag welke onderdelen mogelijk behouden kunnen blijven voor de toekomst. De Etten-Leurse erfgoedvereniging pleitte daarop voor gedeeltelijk behoud van de fabriek met daarbij een bedrijfshal en de kantine. Dat is voor De Weert geen optie. Wel staat hij open voor het behoud van bijvoorbeeld de markante Tomado-gevel: “Die zouden we dan kunnen opslaan en later terugzetten op het terrein.” Hij benadrukt ook sympathie te hebben voor de acties van het landelijke Cuypersgenootschap, Brabants Heem en Jan uten Houte om de fabriek te behouden, maar er niet in mee te kunnen gaan.

Financiële strop

Een andere belangrijke reden voor De Weert om de sloop niet te heroverwegen is een geldkwestie: “We hebben een contract gesloten. Als we die openbreken, gaat ons dat veel geld kosten. Geld dat van alle burgers is.” De Weert wil geen bedragen noemen, maar het zou een grote financiële strop betekenen. En dat in een tijd waarin de gemeente al krap bij kas zit.

De erfgoedverenigingen vinden het doodzonde om de fabriek te slopen. De Tomado-fabriek wordt gezien als een icoon van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. Duizenden medewerkers maakten tot in de jaren tachtig Tomado-attributen van draadstaal, zoals afdruiprekken en frietsnijders. Begin jaren tachtig sloot Tomado de deuren in Etten-Leur na een faillissement. Later nam Fri-Jado het pand over. 

De beroemde architect Hugh Maaskant ontwierp het kenmerkende pand. Het Cuypersgenootschap en Brabants Heem stellen voor om de huidige fabriek een nieuwe bestemming te geven. Dat is immers ook gelukt met andere industriële erfgoediconen in Brabant. Een architect die door de erfgoedinstanties in de arm is genomen, geeft ook aan dit mogelijk is en ook interessant is voor bedrijven die zich zouden willen vestigen op deze plek.



Blijf op de hoogte van het lokale nieuws uit jouw regio met onze dagelijkse nieuwsbrief