Afbeelding
Foto: Ton Stanowicki

Façade 2017, Lili Davtian: 'Zou mijn vaderland nog graag één keer zien'

Door: Eugene de Kok Column

MIDDELBURG - De kunstmanifestatie Façade in Middelburg zit erop. Edwin Mijnsbergen heeft in samenwerking met fotograaf Ton Stanowicki vijftien portretten gemaakt van Middelburgers rondom de centrale vraag van de manifestatie: Kan een mens eigenlijk wel zonder façade? Weekblad de Bode publiceert deze de komende weken in samenwerking met CBK Zeeland. Deze keer is Lili Davtian aan de beurt.

Lili Davtian (1941) woont al 23 jaar in Nederland. Samen met haar dochter Jana ontvluchtte zij haar vaderland Georgië in 1994, drie jaar nadat het land een republiek was geworden door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Ondanks het feit dat Lili de Nederlandse nationaliteit nog altijd niet heeft gekregen woont ze met heel veel plezier in Middelburg.
We hebben elkaar nog nooit eerder ontmoet, maar de ontvangst in het appartement aan de Lange Noordstraat is hartelijk. Lili Davtian lijkt het wel leuk te vinden dat er bezoek is. Ze kijkt me even vriendelijk als nieuwsgierig aan en nodigt me uit te gaan zitten. Omdat ik niet weet in hoeverre Lili de Nederlandse taal beheerst probeer ik dat eerst af te tasten. Ik praat langzamer dan normaal en kijk steeds of ze heeft begrepen wat ik zeg. Het lijkt er wel op, maar helemaal zeker ben ik er niet van. Juist op het moment dat ik het haar wil vragen stapt ook dochter Jana de woonkamer binnen. Ze stelt zich voor en mengt zich lachend in het gesprek, in bijna perfect Nederlands. Over een eventuele taalbarrière hoef ik mezelf geen zorgen meer te maken.

Prettig

Ik bereid interviews bewust maar zelden voor. Mijn redenering daarbij is dat een gesprek meestal prettiger verloopt als er geen leidraad is. Vragen en antwoorden zijn dan vaker onbevangen, en je inlezen in een onderwerp kan immers ook achteraf. Vroeg in het gesprek met Lili en Jana merk ik echter dat die benadering deze keer minder goed uitpakt, omdat ik weinig weet van Georgië. Ik ken de geschiedenis van het nauwelijks en volgde het nieuws over het land de afgelopen jaren alleen op hoofdlijnen. Natuurlijk weet ik van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie maar dat sinds de onafhankelijkheid van 1991 ongeveer een miljoen mensen (een vijfde) Georgiërs hun land hebben verlaten, dát wist ik dus niet.

Hoofdstad

Met hulp van Jana legt Lili het een beetje uit. Als Georgiërs (van Armeense afkomst) woonden ze in de hoofdstad Tbilisi. Tot 1991 hadden ze het relatief goed. Ze vertelt hoeveel er veranderde door de omwenteling. Een lelijk verhaal, over een land waar het economisch opeens heel slecht ging, waar corruptie heel normaal was maar ook over een land dat werd geteisterd door oorlog en strijd. Denk aan het Georgisch-Abchazisch conflict en de oorlog in Zuid-Ossetië. Van vrijheid van meningsuiting was geen sprake. Lili was een mondige vrouw en werd om die reden bedreigd. Het werd steeds gevaarlijker voor haar. Mede daarom besloten moeder en dochter in 1994 naar Nederland te vluchten. Gewoon met het vliegtuig, dat dan weer wel.

De eerste periode in Nederland was geen pretje. In AZC Rijsbergen merken Lili en Jana dat de vrijheid van vluchtelingen helemaal niet zo groot is. Ze ervaren het centrum soms als een soort gevangenis. Mannen en vrouwen worden van elkaar gescheiden, iedereen moet verplicht opstaan om half zes in de ochtend, er zijn lange ondervragingen. Vervolgens verhuizen de dames van het ene naar het andere centrum. Aan die tijd bewaren ze geen goede herinneringen.

Bevestiging

Als Lili en Jana in 1997 in Middelburg verblijven krijgt Jana de vluchtelingenstatus, maar liefst zes jaar eerder dan haar moeder. Jana kan dan op een kamertje gaan wonen in de stad, Lili moet in het AZC blijven. Als Lili erover praat benadrukt ze wel tien keer hoe dankbaar ze is dat in Nederland kan wonen en hoe blij ze is met alles wat ze heeft. Ze snapt alleen niet waarom ze na 23 jaar in Nederland nog steeds de Nederlandse nationaliteit niet heeft gekregen. Jaren geleden kreeg ze al de officiële bevestiging dat ze die wél zou krijgen, maar het is na al die tijd nog steeds niet geregeld. Bij de instanties wordt ze van het kastje naar de muur gestuurd. In 2018 komt het automatisch goed, dus ze heeft zichzelf er min of meer bij neergelegd maar ze kan het niet goed begrijpen. “Met mijn huidige status mag ik vrij reizen in heel Europa, maar Georgië kom ik niet in. Terwijl ik mijn vaderland graag nog één keer zou willen zien.”
Daarmee komen we op de vraag of Lili en Jana ooit definitief terug zouden willen keren naar hun land. Dat blijkt niet het geval te zijn. De twee zijn goed geïntegreerd en samen erg gelukkig in Nederland. Lili is nu wat slechter ter been en is dus vaker thuis, maar ze verveelt zich niet. Ze leest veel en kijkt regelmatig televisie. Ze is dol op teletekst, omdat die dienst haar helpt om de taal beter te leren. Russische zenders kijkt ze niet. “Dat is alleen maar propaganda.” Ook dochter Jana heeft het erg naar haar zin hier. Ze werkt in Middelburg centrum, ze sport veel en werkt graag in haar moestuin in de Griffioen. Net voor we afscheid nemen mag ik de vruchten daarvan nog even proeven Ze heeft een taart gebakken van zelfgekweekte peren. “Een Hollands recept”, lacht ze. Lekker!

TEKST EDWIN MIJNSBERGEN/FOTO TON STANOWICKI



 



Blijf op de hoogte van het lokale nieuws uit jouw regio met onze dagelijkse nieuwsbrief