Standbeeld Hans Lipperhey in kruidentuin Abdij Middelburg

MIDDELBURG – Wie met Hans Lipperhey op de foto wil kan naar de kruidentuin van het Abdij. Daar zit de lenzenslijper op een bankje en test zijn eerste verrekijker. Het bronzen beeld is een eerbetoon aan de ware ontdekker van de telescoop. “Het was niet Zacharias Jansen, en ook niet Galileo Galileï. Het was Hans Lipperhey die de telescoop ontdekte,” zegt Rijk-Jan Koppejan, voorzitter van Volkssterrenwacht Philippus Lansbergen. 

DOOR MARIELJA TEN BRUGGENCATE

Wie op de hoogte is van de wereld van de astronomie zag op donderdag 29 juli bekende personen over het Abdijplein lopen. Zo kwam Prof. Dr. Heine Falcke naar Middelburg om het beeld van Hans Lipperhey te onthullen. Falcke is verbonden aan de Radboud Universiteit van Nijmegen en haalde in 2019 de wereldpers vanwege de opmerkelijke foto van een zwart gat. Professor Falcke is net als Lipperhey een prominent persoon in de ontwikkeling van de astronomie. Waar Lipperhey aan het begin van de tijdlijn stond en een wereld zichtbaar maakte die nog niet gekend was, doet Falcke dat in deze tijd. Met de modernste telescopen heeft hij met zijn team een zwart gat in beeld kunnen brengen. “Ik vind het een eer om hier te mogen zijn, want deze sterrenwacht maakt mensen enthousiast voor astronomie en de ontstaansgeschiedenis van het heelal.”

Onduidelijk
Lange tijd was onduidelijk wie de ontdekker van de verrekijker was. Geschiedenisdeskundige Albert van Helden, ook aanwezig bij de onthulling, toonde in 1977 al aan dat het Lipperhey geweest moest zijn. Hij onderzocht oude octrooi aanvragen en ontdekte dat de lenzenslijper uit Middelburg in 1608 met zijn ontdekking naar Prins Maurits ging. Die liet Lipperhey het instrument tonen in bijzijn van prominenten uit heel Europa. Dat was niet zo slim, want daarmee gaf de prins zijn voordeel in de tachtigjarige oorlog weg, maar voor de ontwikkeling van de verrekijker was het geweldig. In de jaren erna werden in heel Europa verrekijkers gemaakt en de astronomie begon aan een evolutie. “Het was een oerknal,” zegt astronoom Falcke, “maar Prins Maurits herkende het niet en Lipperhey kreeg niet de erkenning die hij verdiende.”

Ere wie ere toekomt met #Lipperfie
In 2008 besteedde de Zeeuwse sterrenwacht veel aandacht aan het vierhonderdjarig bestaan van de telescoop, het instrument dat vele ontdekkingen mogelijk maakte. Toen ontstond de wens om een standbeeld voor Lipperhey te realiseren. Door omstandigheden, waaronder de verhuizing van de sterrenwacht, heeft het lange tijd geduurd voordat het plan uitgevoerd kon worden. Met een financiële bijdrage van verschillende partijen en een crowdfundingsactie heeft de sterrenwacht eerder dit jaar de opdracht aan kunstenaar Joop van Nugteren kunnen gegeven. “Aan de hand van een gravure ben ik een ontwerp gaan maken,” vertelt Van Nugteren uit Burgh-Haamstede. “Omdat Lipperhey een ambachtsman was en geen edelman zijn er weinig afbeeldingen van hem gemaakt. Ik heb onderzoek gedaan naar de kleding en de lengte van de mensen in de 17e eeuw.” Wie naast Lipperhey plaats neemt op de bank wil wellicht een selfie maken. Met #Lipperfie kan de erkenning voor de ontdekking wereldkundig gemaakt worden.

Documentaire
Wetenschapsjournalist Diederik Jekel zal ook zijn steentje bijdrage met een documentaire over wetenschappers, die hij in 2022 uit zal brengen. Nieuwsgierig als hij is nam hij plaats naast Lipperhey en sprak hij met de aanwezigen. Falcke: “Het wordt tijd dat de wereld weet dat Lipperhey aan de wieg van de telescoop stond en met de totstandkoming van dit beeld heeft de Volkssterrenwacht Philippus Lansbergen geschiedenis geschreven, zoals het geschreven had moeten worden.”