Roosendaolsch Lieke zag levenslicht in Borneo

ROOSENDAAL – Het Roosendaals dialect maakt deel uit van het West Brabantse dialect. Kenmerkend daarvoor zijn behalve de zachte g het gebruik van gij/ge voor jij, vaak de klank 'ao' in plaats van 'aa'. Het dialect is ook beïnvloed door het Antwerps. Dit blijkt uit de ie-klank in woorden als kind (kiend), winter (wienter) en drinken (drienken)

DOOR MIEKE SPEKMAN

Typisch voor het West-Brabants is het niet uitspreken van de letter 'h' aan het begin van woorden zoals (h)uis, (h)iel, (h)ondje. De zin 'n ondje in 'n okske, 'n okske vol mee ooi, ap zee ut ontje en weg waar ut ooi, is daar een mooi voorbeeld van. Klinkers worden vaak verlengd, bijvoorbeeld wit wordt wiet, een lamp, een laamp, de bank, de baank Ook de omkering van sp is een kenmerkend verschijnsel: weps in plaats van wesp, en voor Nispen, Nipse.

Levensverhaal Kiske

In het boekje 'Van Roosendaol nor Indie ' uit 1987 wordt het levensverhaal van de auteur van het Roosendaolsch Lieke, C.J. Dekkers (Kiske), beschreven. Zij zoon Fred Dekkers schreef het in samenwerking met Rederijkerskamer 'De Klaproos' en het Roosendaals gemeentearchief. Kiske werd geboren in de Molenstraat in Roosendaal op 1 maart 1887 als zoon van slager Godefridus Dekkers en Maria Eykens. Het gezin bestond uit vijf kinderen. De ouders van Kiske stierven jong en met vijftien jaar werd Kiske wees. Zijn eerste baan kreeg hij in 1906 baan als hulptelegrafist bij de Nederlandse Staatsspoorwegen in het Duitse grensstadje Emmerich. Daar begon hij in de eenzame uurtjes als tijdverdrijf met het schrijven van gedichten en liedjes. Hij leerde ook de banjo te bespelen. Voor de nieuwe Roosendaalse voetbalclub 'Concordia' schreef hij het Stichtingslied en de 'Voetbaldreun' (De club ging in de Eerste Wereldoorlog ter ziele) Kiske die avontuurlijk aangelegd was, solliciteerde eind 1911 op een baan als telegrafist bij de P.T.T. in het toenmalig Nederlands-Indie¨. Hij zou er niet gaan werken want op de boot naar 'De Oost' maakte hij kennis met iemand die werkte bij de Bataafsche Petroleum Maatschappij (BPM) en die Kiske graag als marconist wilde hebben. De man belde een bevriende relatie bij de P.T.T. en regelde het dat Dekkers op 19 maart 1912 voor de BPM in Balik-Papan op Borneo aan de slag kon. Hij zou er achttien jaar blijven.

De Grondwet

Roosendaolsch Lieke Dekkers trouwde tweemaal. Zijn eerste huwelijk in 1913 met Annie Stuy was kort. Zij stierf in 1916 aan een nierziekte. In 1927 trad hij in het huwelijk met Eliza Dekkers, dochter van bakker en naamgenoot Kees Dekkers uit de Nispensestraat. Kiske had Eliza leren kennen tijdens een dansavond in de Unie toen hij op verlof was. Het echtpaar kreeg in Indië twee kinderen, Kees, (later Freddy genoemd) en dochter Marianne. Vanaf de jaren 20 begon Kiske voor dagblad 'De Grondwet' (Brabants Nieuwsblad) zijn verhalen in het Roosendaals te publiceren. Er volgde veertien delen met de titel 'Van Roosendaol nor Indie' maar ook een rubriek 'Ons Taoltje' en een aantal liedjes. Op 27 juli 1923 verscheen het Roosendaolsch Lieke in de krant. In 1930 kwam er een einde aan het avontuur in de Oost. Eliza (Lies) kon niet wennen op Borneo en het gezin keerde terug. Kiske kreeg een baan in de koekfabriek van zijn schoonvader in Merksem bij Antwerpen. Daar stierf hij op 5 juni 1947.

De authenthieke tekst van het Roosendaolsch Lieke uit 1923: 

Kend'n kloek meej pielekes                      kloek- kip die broedt of pielekes(kuikens) heeft
Tiete, jonge krielekes                                   Tiete zijn kippen, jonge krielekes zijn krielkippen
Sperrewepse, aaiemaaie                            sperrewepse zijn wespen, aaiemaaie zijn langpootmuggen
Spaonsche naaiers, klokkebaaie?                Spaonse naaiers zijn libellen, klokkebaaie zijn bosbessen
Witte gij wa butse zijn?                                   Butse zijn deuken
En wa aoremutse zijn                                   aoremutse , hoge harige  kolbak die de marechaussee droeg
Stikkebezies, figelette                                 stikkebezies zijn kruisbessen, figelette zijn viooltjes
Stiekeballen en verkette?                           Stiekeballen, kaatsballen van elastiek, verkette zijn vorken
Kende lijvet en 'n klak                                  Lijvet is een borstrok, hemd en 'n klak is een pet
Piestelees en pletse?                                   piestelees zijn broodjes, de plets is de stoep
Waarde vroeger ok n'n brak?                     Brak is kwajongen ( komt van hondenras brak)
Reede ge?irre sche?tse?                                 g?eirre is graag, sch?etse zijn schaatsen
Lustte gy n'n brok, 'n daol                          brok, toffee, snoep. Daol is een dadel
En hechte boeremikke?......                      hechte boerenmikke is eigengebakken boerenbrood
Dan zijde gij van Roosendaol
Dan zijde net as ikke

Protte van 'n kommeke?                                 Protte van is spreken over. Kommeke is een kopje
Zaoijers en 'n ommeke                                        zaoijers, kuit. Ommeke is hom van een vis
Van 'den dieje, uuke, zukke?                      den dieje, die daar. uuke is welke. Zukke is zulke
Zitte wel is op oew ukke?                           Ukke is hurken
Kende gij een meuleneir                             meuleneir is een meikever
En n'n ouwen zeemeleir?                           Zeemeleir is een zeurpiet
D'n 'Brandaarref 'en de 'Griebus'?            afgebrand erf in de Kloosterstraat, griebus, buurt op kalsdonk 
Ze?gde dan: 'd'as nogal wiebus'                     wiedus, dat is vanzelfsprekend
Kende gij n'n bommeket?                          bommeket is een stenen of ijzeren stuiter (knikker)
Edde wel is stillekes
pottebakkers opgezet                                 knikkers die niet rond waren en daarom niet goed rolden
In de plek van tillekes?                                tillekes zijn glazen knikkers
En begre?ptet allemaol:
'Kreukels', 'krieke', 'krikke'?                        alikruiken,kersen, krikke is houtskool voor in een vuurtest
                                                                              in een oude stoof
Dan zijde gij van Roosendaol
Dan zijde net as ikke

Kende glaoze tillekes?
Ro¨lde wel is stillekes?                                   rolde jij
Edde wel is durgedouwe                              de knikker stiekem met de voet nog een zetje gegeven
Of vor oewen bal ge'ouwe?                            de knikker stiekem bij het rollen tegenhouden
Witte 't nog van 'n'n voet knuut?                      als de knikker moeilijk ligt bv. in de modder vragen om
                                                                              deze een voet te mogen verleggen
'Van de meet' en 'oovrenuut'?                               oovrenuut is opnieuw
'Knuusje foepe', 'ouwers', 'durris'?                       knuusje foepe, de knikker met de vingers wegschieten
                                                                              ouwers, als de knikker van een tegenstander stuitte, riep de
                                                                              tegenspeler 'ouwers' en mocht de knikker niet verder
                                                                              durris, uitroep van de speler die aan schot was. Kwam
                                                                              de knikker tegen een scheen dan mocht hij deze doorrollen
Stongd'op zaod of waorde plurris?              Op zoad staon is winnen noch verliezen. Plurris,  blut zijn
Rokte záaltij, flipte nooit?                            Flippen, misschot geven             
Edde schoot gegeeve?                                 Een betere positie kiezen om je tegenspeler te raken
Zijde gij wel is gedooit                                 de tegenstander raken  die dan moet ophouden
Of bleefd 'aaltij leeve?                                Niet uitgeschakeld worden
Spulde gij altij reejaol                                   Reejaol is sportief
En ze?igde: 'gatverdikke'?
Dan zijde gij van Roosendaol
Dan zijde net as ikke

Kende gij kastrollekes,                                 pannen
Tollekes en pollekes,                                    tollekes, knol van de raap. Pollekes, handjes
Juine, hartjes, lange luite,                           uien, erwten, peren ( bepaald soort)
Geile goepers, fiepers, puite?                  Geel graafbijtje, fluitje gemaakt van vliehout .kikkers
Spulde wel is baor of vlaoi?                        Baor, een overloopspelletje. Vlaoi is een soort verstoppertje
Kende gij wel de Furmaoi?                         Vrouwemadestraat en omgeving
Staoltjes, Viesdoonk, Fuizenbaarreg?      Bossage bij oude Rondweg, Visdonk, Vijfhuizenberg
Zeg maor jao-'t is nikske 'n aarreg….     
Witte atter ne?ve'n  is                                    Weet je wat er naast zitten, fout zijn ,is              
Wa ge dan mot ze?ige?
Witte wa ne ge?ive 'n  is?                             Iemand die het niet zo nauw neemt, een bon vivant
Kunde kortje le?ige?                                       Kaarten
En verstaod'oons eige taol:
'Kwee^ke', 'kwe?ike', 'kwikke'?                       telen, hard schreeuwen, optillen om gewicht te schatten
Dan zijde gij van Roosendaol
Dan zijde net as ikke