Dakloze Joke van den Ouwelant is weer thuis in Zundert

ZUNDERT - Na geruime tijd uit het straatbeeld te zijn verdwenen, is de dakloze Joke van den Ouwelant een week of zes geleden via Rijsbergen weer neergestreken in Zundert. “Dit is de plek die ik heb in de wereld,” zegt ze. “Het voelt hier vertrouwd. Ik ken veel mensen, al weet ik niet hoe ze allemaal heten.” Eén ding weet Joke echter maar al te goed: “Het leven op straat gaat je niet in je koude kleren zitten.”

Het verzoek om een interview wordt vriendelijk gehonoreerd. Joke - ‘ik ben van ‘49’ - wil graag haar verhaal doen. Ze vertelt dat ze op het randje van de dood heeft gebalanceerd voordat ze introk in een leegstaande woning in Etten-Leur. Hier zou ze de voorbije twee jaar hebben gewoond voordat ze besloot naar Zundert terug te keren. Helemaal alleen. De twee honden die haar voorheen steevast vergezelden, zijn namelijk dood. “Als je buiten leeft, is een hond wel fijn,” zegt Joke. “Als maatje om mee te praten, maar een hond biedt ook veiligheid. Zeker voor een vrouw alleen.” Om die laatste reden zoekt ze altijd een rustplek in de buurt van de bebouwde kom. “Ik voel me niet vertrouwd in de bossen.”

Vluchteling
Met tussenpozen is ze naar eigen zeggen inmiddels al zo’n twintig jaar dakloos. In een notendop legt Joke uit hoe haar leven op straat startte. Ze vertelt dat ze eerst in Achtmaal woonde, samen met echtgenoot en drie kinderen. Volgens Joke raakte ze als het ware opgebrand na een van haar zwangerschappen, wat haar en haar man uiteindelijk hun huwelijk zou hebben gekost. Van het een kwam het ander. Toen ze op zeker moment haar huur niet meer kon betalen, belandde ze op straat. “Ik kreeg geen andere woning aangeboden en had ook verder niks. Hoe ik daarmee omging? Daar kun je eigenlijk niet mee omgaan. Je bent eigenlijk een soort vluchteling.”

Verjaagd
Toch heeft ze periodiek wel een onderkomen gehad, vertelt ze. Zo beschikte ze naar eigen zeggen een jaar of vier over een caravan en zou ze ook nog twee jaar hebben vertoefd op camping Fort Oranje in Rijsbergen. Op een terrein in de buurt van Bavel woonde ze nog een tijdje in een caravan, voordat deze in brand vloog. Het verblijf in een woninkje in Wernhoutsburg, ‘aan de grens’, was volgens Joke geen succes. “De buren daar hebben me bedreigd en verjaagd.” Elke keer opnieuw vormde voor haar het leven op straat de uitweg. Al mag daar niet te licht over worden gedacht. “Dakloos zijn is moeilijk,” weet Joke.

Schijf van vijf
Desondanks lijkt ze haar weg erin te hebben gevonden. Met een klein gaspitje kan ze desgewenst een maaltijd bereiden. “Al maak ik veel salades,” aldus Joke. “Ik eet veel rauwkost en fruit. Wat dat betreft probeer ik rekening te houden met ‘de schijf van vijf’. Soms haal ik Chinees.” Koffie of thee kan ze eveneens zelf maken, al geeft ze er soms de voorkeur aan om een kopje koffie ‘gewoon’ vers elders te halen. “Nee, niet bij de supermarkt. Bij Albert Heijn kom ik bijna nooit. Meestal haal ik mijn koffie bij een van de cafeetjes hier. Die betaal ik gewoon, hoor. Ik vraag er nooit om.”

Leegstand
Haar terugkeer naar Zundert is volgens Joke een bewuste keuze geweest. “Dit is de plek die ik heb in de wereld,” zegt ze. “ Ik ken hier veel mensen, al weet ik niet hoe ze allemaal heten.” Het is ook een plek die bij haar herinneringen oproept. “We waren een doorsnee gezin,”blikt ze terug. Maar we zijn aan de afgrond gekomen. Van binnen huil ik.” Haar kinderen heeft ze de voorbije vijftien jaar naar eigen zeggen weinig gezien. “Mijn leven op straat hebben ze moeilijk kunnen accepteren.” Haar vader had haar graag ooit zien terugkeren naar Achtmaal, weet Joke. Met haar huidige stekkie is ze echter tevreden. “Het voelt hier vertrouwd, al is Zundert de voorbije jaren wel veranderd. Zo betreur ik de leegstand.”

Elvis Presley
Die laatste zin verraadt een goed observatievermogen en een heldere geest. De verschillende fragmenten van haar levensverhaal worden door Joke echter aaneengeregen met onder meer de onthulling dat ze samen met Frans Jozef kerken heeft gebouwd, een betoog over de slechte communicatietechnieken van de Amerikaanse militairen in de Vietnam-oorlog én de ontboezeming dat ze nauwe banden onderhoudt met de apostelen van Jezus Christus. Tussen de bedrijven door legt Joke verder uit dat Elvis Presley een hype was en dat er een duidelijk verband bestaat tussen de haan op de Trudokerk en de pastoor: laatstgenoemde runt immers het kippenhok. Op zulke momenten lijkt ze even in haar eigen wereld te verkeren.

Rotzooi
Om even later weer vrolijk verder te babbelen over haar eigen aardse bestaan. “Ik word blij als de mensen vrolijk en vriendelijk, als ik me veilig kan voelen en als ik het eten kan halen dat ik elke dag nodig heb. In de regel lukt me dat wel.” Ook zegt Joke gehecht te zijn aan de spullen die ze dagelijks met zich meetroont. “Ik heb er toch geld voor betaald,”zegt ze. Al is er in het leven op straat geen ruimte voor verzamelingen, zoals de verzameling cd’s met wereldmuziek die ze vroeger koesterde. Of haar eigen meubels die ze heeft opgeslagen. “Die mis ik wel.” Ondanks haar strijdvaardigheid -’ik ben van huis uit optimistisch en geen kniesoor’ - bekruipt haar soms dan ook wel eens de gedachte: ‘hoe kom ik hieruit?’ Niets menselijks is haar immers vreemd. Joke: “Ik zit ook wel eens graag met een kop koffie voor de televisie. En het is ook wel fijn om te kunnen gaan wandelen als je zin hebt, zonder al die rotzooi met je mee te moeten slepen.”

Nalatenschap
Een eigen ruimte zou bovendien wel goed zijn om te kunnen werken aan haar tekeningen en aantekeningen. “Als het koud is en je zonder licht zit, kun je die niet uitwerken. Je moet je ook geconcentreerd terug kunnen trekken.” Dat uitwerken doet ze nu op straat. Het moet een soort nalatenschap worden, stelt ze. “Als ik nu dood ga en er niks van kan worden doorgegeven, is het eigenlijk zonde. Het verhaal is nog niet af.”

IJstijd
Dat maakt Joke een dag later bij haar bezoek aan de redactie nog eens extra duidelijk. Of ik het in het artikel niet alleen wil hebben over haar straatleven, maar ook haar werk voor premier Mark Rutte wil vermelden. “Mensen moeten zich voorbereiden op de volgende IJstijd,” waarschuwt ze. “Mijn dakloos zijn is hier onderdeel van.”