11-jarige benoemd tot schoolmeester in 17e eeuw

STEENBERGEN - In de raadszaal van gemeente Steenbergen mocht Han Leune zijn nieuwe boek Onderwijs in Steenbergen in de 17e en 18e eeuw presenteren. Een grote opkomst was er niet. Het onderwijs is deze auteur en oud hoogleraar sociologie aan de Erasmus Universiteit niet vreemd. Van gemeente Rotterdam ontving hij eerder een Wolfert van Borselenpenning vanwege verdiensten voor het onderwijs in Rotterdam. Zijn vader Cornelis Jan Leune was tevens onderwijzer. Han Leune zat als voorzitter in de Onderwijsraad en Politieonderwijsraad. Over het onderwijs in Steenbergen, een aantal eeuwen geleden, brengt hij interessante feiten naar voren.

"In de zomer waren er minder kinderen op school. Ze moesten thuis meewerken. In de winter was het aantal leerlingen hoger", vertelt Han Leune enthousiast die blij is dat de interesse voor historie groeit binnen gemeente Steenbergen. Het lesprogramma bestond uit catechismus, grotendeels rooms-katholiek en later protestant, lezen, schrijven, rekenen, psalmen zingen en de taal Frans. Leune: "De ondermeester moest in staat zijn om hier les in te geven."

Paaps

De schooltijden waren van 8.00-11.00 uur en 13.00-16.00 uur met een twee uur durende pauze. Maar of dat nou zo zaligmakend was gelet op de schoolvakanties. Deze waren niet om jaloers op te zijn. Geen zes weken zomervakantie, maar ten hoogste twee weken vakantie in een jaar. "Op woensdagmiddag en zaterdagmiddag hadden kinderen vrij. En op Paapse dagen waren er géén feestdagen!" In de 18e eeuw was het merendeel van de kinderen rooms-katholiek. In 1789 was 18% gereformeerd. Rooms-katholieke symbolen waren verboden op school. Leune: "En rooms-katholieke kinderen mochten gereformeerde klasgenoten niet 'quellen, lasteren of verdoemen' noch 'eenige Paperyen inplanten'." Waar er in eerdere eeuwen priesters als schoolmeesters fungeerden, zo waren er schoolmeesters uit de gereformeerde hoek in de 16e tot 19e eeuw die veelal voorlezer, -zanger en organist waren in een gereformeerde kerk.

Schoolmeesters

Schoolmeesters lagen niet voor het oprapen. Ze kwamen uit alle windstreken. Zo werd in 1644 helemaal uit Vlissingen, wat toen een grote afstand was, een schoolmeester gehaald. De verwachtingen waren erg hoog en de betreffende meester kreeg 300 gulden per jaar wat ver boven het geijkte loon lag voor een schoolmeester. "Maar hij bakte er niks van", vertelt de oud hoogleraar sociologie. "Ze zeiden tegen elkaar; we hebben nog nooit zo'n slechte schoolmeester gehad. Ouders trokken hun schoolgeld terug." Schoolmeesters kwamen in de 17e en 18e eeuw onder meer uit Gorcum, Nieuwe-Tonge, Ieper, Leiden, Poortvliet en zelfs uit Aigle (Zwitserland) en Antwerpen (België). Eigenlijk kwam er geen uit Steenbergen.

Onderwijsfamilie

Een ander bizar verhaal gaat over de 10-jarige schoolmeester uit Kruisland, uit de familie Van Diepenbeek die onafgebroken het schoolmeesterschap heeft vervuld in de periode 1658 tot in 1810. De jonge knul Hubertus Arnoldus Van Diepenbeek moest de honneurs waarnemen voor zijn vader die een beroerte had gehad. Op zijn 11e jaar werd hij door alle partijen formeel tot schoolmeester benoemd. "Deze jongen moet bijzondere talenten hebben gehad. Het zat in de familie, want jaren later werd een 14-jarige uit de Van Diepenbeek familie benoemd tot schoolmeester." In zijn boek gaat Han Leune dieper in op de genealogie van deze bekende onderwijsfamilie.

Onderwijsgeschiedenis

Een vaste plaats in Steenbergen kenden stadsscholen evenmin. In de 17e eeuw was er een school in de Grote Kerkstraat en de Kruispoort die een kazerne werd, waarna er in de Kaaistraat een nieuwe stadsschool kwam. Deze ging in 1866 naar de Berenstraat en daarna naar de Westdam. "Huib Uil heeft het onderwijs in Nieuw-Vossemeer sinds 1629 in kaart gebracht, maar van het onderwijs in Dinteloord is niets gevonden in de 17e eeuw. Dinteloord is de plaats die thans nog openbaar onderwijs kent." Meerdere feiten zijn te lezen in zijn boek dat verkrijgbaar is bij boekhandel Vermeulen in Steenbergen.