Pilot Vitaal Buitengebied krijgt gestalte

ZUNDERT - Een veilig, duurzaam, aantrekkelijk en gevarieerd buitengebied waar het fijn wonen, ondernemen en recreëren is, nu en in de toekomst. Dat is in een notendop waar het om draait bij de pilot Vitaal Buitengebied. Leidend is zogezegd 'de energie die in het buitengebied vrijkomt'. Via de dialoog moeten overheid en grondeigenaren en -gebruikers in het buitengebied samen de bouwstenen aandragen die uiteindelijk leiden tot de gewenste revitalisatie van het buitengebied.

Het buitengebied in Zundert staat nogal wat te wachten de komende jaren. De energietransitie, leegstand, de transitie van de veehouderijen, het tegengaan van ondermijning: het zijn allemaal zaken die onder de loep worden genomen en nader moeten worden ingevuld. In het nieuwe samenwerken, via de pilot Vitaal Buitengebied, spelen grondeigenaren en -gebruikers en organisaties in het buitengebied de hoofdrol. "We moeten als één overheid naar het nieuwe buitengebied kijken", legt wethouder Patrick Kok uit. "Het oude ruimtelijke beleid was verkokerd en staat nieuwe plannen voor een vitaal buitengebied in de weg. Zonder ruimte geen beweging! In de pilot Vitaal Buitengebied treden Provincie Noord-Brabant, Gemeente Zundert en waterschap Brabantse Delta gezamenlijk en faciliterend op. Er is ruimte om met nieuwe initiatieven te experimenteren."

Grondeigenaren en -gebruikers

Initiatieven moeten dus voor een belangrijk deel uit de koker van de participerende partners komen en vormen de bouwstenen voor toekomstig beleid. Die partners zijn talrijk en kennen allemaal hun eigen rol. Niet alleen de dorpsraden van Achtmaal, Wernhout, Rijsbergen en Klein Zundert zijn vertegenwoordigd, ook het Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC) Zeeland West-Brabant, Staatsbosbeheer, CLTV Zundert, Kadaster, Natuurmonumenten, Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant, ZLTO, Brabants Landschap en Coöperatieve Vereniging Treeport Zundert e.o. doen mee.

Initiatieven

Met het in kaart brengen van het buitengebied zijn en worden door de verschillende partijen kansen en bedreigingen geïnventariseerd, terwijl het in januari van dit jaar officieel gelanceerde VAB-loket, gericht op Vrijkomende Agrarische Bebouwing, wordt uitgebouwd naar het Loket Buitengebied. "Vanwege de samenhang met onze energie- en klimaatopgave verdient ons hele buitengebied de volle aandacht", verklaart wethouder Patrick Kok deze stap. De uitbreiding van het loket heeft inmiddels geleid tot een vijftigtal initiatieven voor verschillende plekken in het buitengebied. Enkele hebben de procedures al doorlopen. Daarbinnen verdienen drie initiatieven bijzondere aandacht als voorbeeldcasussen. Twee daarvan zijn onlangs door het college in procedure gebracht.

Ontstening

Zo mag in Achtmaal een woning met een 500 m3 grotere inhoud worden gebouwd dan, op basis van het huidige beleid, is toegestaan. In ruil voor deze verruiming worden de leegstaande stallen op de locaties Eendenkooistraat 2a en Kraaivenstraat 1 in Achtmaal gesloopt. "Oude VAB-locaties worden op deze manier opgeruimd", aldus wethouder Patrick Kok. "Met deze 'ontstening' van het buitengebied verdient de eigenaar als het ware extra ruimte voor zijn burgerwoning".

Woonbestemming

Daarnaast wordt een boomteeltbedrijf aan de Kleine Heistraat 1a verplaatst naar de Bloemstraat 1 in Wernhout om groei van het bedrijf mogelijk te maken. "Zo blijft een in economisch opzicht belangrijke speler voor onze gemeente behouden", legt wethouder Patrick Kok uit. In de directe omgeving zijn de gronden van het boomteeltbedrijf gelegen. In ruil krijgt de huidige bedrijfslocatie en het naastgelegen, voormalige agrarisch bedrijf een woonbestemming. De overtollige bedrijfsbebouwing, op één grote loods na, wordt gesloopt. Voor het behoud van de grotere loods wordt geïnvesteerd in het landschap. Wethouder Patrick Kok: "Hier wordt dus een verpauperde VAB-locatie gesloopt. Het wegnemen van de 'stenen' daar zorgt meteen ook voor het wegnemen van een mogelijke dreiging van ondermijnende criminaliteit".

Toegevoegde waarde

Onder de noemer Hofstede aan de Dreef is er nog een derde initiatief in de maak. Een aan de Achtmaalseweg 111 in Zundert gelegen boerderij, aan de rand van de bebouwde kom, wordt hierbij omgetoverd tot een woonlocatie voor senioren. In de bestaande bebouwing worden op zichzelf staande, duurzame en levensloopbestendige woningen ontwikkeld in dezelfde oude stijl van het boerenerf. De karakteristieke elementen van het boerenerf en de boerderijwoning, oorspronkelijk uit 1908, blijven behouden. "Op deze manier wordt belangrijk cultureel erfgoed behouden, er wordt een bijdrage geleverd aan de 'ontstening' van het buitengebied en het is een belangrijke impuls op het gebied van volkshuisvesting", stelt wethouder Patrick Kok. "Op meerdere vakken is dit initiatief dus van toegevoegde waarde".

Gebiedscasussen

Misschien nog wel belangrijker is dat genoemde projecten laten zien dat via de pilot Vitaal Buitengebied aantoonbare resultaten worden geboekt, zo maakt wethouder Patrick Kok duidelijk. "Zeker niet elk project zal de eindstreep halen, maar dit demonstreert wel hoe de pilot Vitaal Buitengebied gestalte kan krijgen". Hij wijst op de eveneens gestarte zogeheten gebiedscasussen, waarbij op zeven verschillende locaties - Oude Buisse Heide en omgeving, De Eldert, Hulsdonk, Pannenhoef-Oost, Aa of Weerijs, Raamberg en Breedschot - met een eigen thema aan de slag wordt gegaan, waarbij stakeholders alleen of in verschillende samenstellingen als trekker(s) fungeren. "De individuele partijen alléén kunnen dit niet eenvoudigweg niet", weet wethouder Patrick Kok.

Bereidheid

"Zonder ruimte geen beweging", vervolgt hij. "Je zult ruimte moeten bieden om de puzzel opnieuw op te lossen. Dat is de sleutel naar een vitaal buitengebied". Het zijn woorden die David Bömer als muziek in de oren klinken. Als vertegenwoordiger van Treeport is hij dan ook graag bereid om mee te denken over initiatieven die de vitaliteit van het buitengebied ten goede komen. "Als ondernemer alléén loop je snel vast. Het verkokerde beleid leidt tot veel frustratie. In het nieuwe samenwerken moet je ook over je eigen perceelgrenzen heen durven kijken als het gaat om natuur, vrijkomende agrarische bebouwing et cetera. Het betekent het gesprek aangaan met de buren, zonder meteen de lont in het kruitvat te steken. Je moet elkaars belangen zien en rekening houden met elkaars ideeën. Na gesprekken met alle partijen op één avond kun je vaak al een plan op tafel leggen. Durven jullie hier achter te staan en op sommige punten misschien iets te verliezen en daardoor op andere punten winst te behalen? Ik proef die bereidheid".

Uniek

Carlo Braat, coördinator landschapsbeheer bij Brabants Landschap, is eveneens enthousiast over de pilot Vitaal Buitengebied. "Het is uniek dat bewoners bereid zijn om de kar te trekken. In dat opzicht heeft de Gemeente Zundert er opeens een hoop medewerkers bij die niets kosten. Het is een energie die de Zundertse begroting niet raakt. Als trekker moet je daarbij wel het besef hebben dat niet alles kan. Je moet iemand met een plan voor een initiatief niet het beeld geven van: 'Alle deuren gaan nu voor je open'. Ondernemers weten dat ze óók een tegenprestatie moeten leveren. Het kan nooit van één kant alleen komen. Maar als we laten zien dat je iets voor elkaar kan krijgen door mee te bewegen, zal een ondernemer ook ruimte geven om die beweging te laten ontstaan. Een goede voetballer alleen boekt geen succes, daar heb je een team voor nodig".

Cultuurverandering

'Het is een cultuurverandering die nog moet indalen", besluit wethouder Patrick Kok. "Ondernemers in het buitengebied schieten nu nog vaak in de verdediging, terwijl ze juist uitgenodigd worden om met initiatieven te komen. Alhoewel nog steeds niet alles kan, hanteren we nu juist 'Ja, mits' in plaats van 'Nee, tenzij'. En dat is wennen maar niet verwonderlijk na dertig jaar lang verkokerd beleid. Het vertrouwen dat er met een andere bril wordt gekeken, moet nog groeien. Maar dat omslagpunt komt er. Het kan anders".