Expositie Bier en Drank in De Weeghreyse: ‘Zonder dorst... zijn we nergens’
Door: Addo Sprangers Algemeen‘Zonder dorst… zijn we nergens’. Het is de slogan die vroeger was te lezen op de vrachtwagens van voormalig drankenhandelaar Ad van Hassel uit Zundert. Het is ook de titel van de expositie over bier en drank die momenteel is te bezichtigen in cultuurhistorisch centrum De Weeghreyse, samengesteld door dezelfde Van Hassel en Arjan Bakx.
Die krachtenbundeling is welhaast de perfecte match. Verzamelaar Arjan Bakx bezit ongekend veel beeldmateriaal en tal van memorabilia die alleen in visueel opzicht al de tentoonstelling tot een waar feest maken. Ad van Hassel mag qua kennis van het thema een wandelende encyclopedie worden genoemd. Heel verwonderlijk is dit ook weer niet: zes generaties terug al waren zijn voorvaderen gekende brouwers in het Zundertse. Naarmate de tijd verstreek werden zij achtereenvolgens bottelaars en drankhandelaren. Dat laatste geldt ook voor Ad van Hassel, die de drankenhandel van zijn vader overnam en tevens café De Kèrel in Zundert uitbaatte.
Kroezen
Van Hassel en Bakx, die bezoekers van de expositie hoogstpersoonlijk rondleiden, vertellen dat de dorpen van de huidige gemeente Zundert vroeger tientallen kroegen telden. “Rond 1850 waren er tien brouwerijen: drie in Zundert, drie in Wernhout, twee in Rijsbergen en twee in Achtmaal. Er werd bovengistend bier gebrouwen, dat troebel en bruin was en de helft van de tijd ook nog bedorven en daardoor zuur. De flessen waarin het bier telkens opnieuw moest worden bewaard, werden dan ook niet gesteriliseerd. Omdat het er niet al te fris uitzag, werd het gedronken uit kroezen. In het Tsjechische Pilsen werd echter het pils ontdekt, een ondergistend bier dat ook bij heel lage temperaturen kon gisten in de tank. Pils was veel helderder en kon daardoor ook met een gerust hart uit een glas worden gedronken, wat het in één klap tot een heel modern bier maakte.”
Koeling
“Het zorgde ervoor dat rond 1870 ook het brouwen van pils zijn intrede deed in Nederland. Al gold dat nog niet in deze regio, want het ontbrak hier nog aan de voor het brouwproces benodigde koeling. In Breda had brouwerij De Drie Hoefijzers die koeling rond 1920 wel, met dank aan de leveringen van ijs door de plaatselijke ijsfabriek aldaar. De Zundertse brouwers kochten het pils daarom in Breda, om het vervolgens zelf te bottelen. Het maakte dat de lokale brouwerijen langzaam maar zeer bottelarijen werden. Schoonmaken van het leeggoed gebeurde echter nog altijd met water uit de beek, terwijl in Breda de flessen inmiddels werden gestoomd. Omdat het uiteindelijk handiger was om kratten met flessen bier te kopen, verlegden de bottelarijen hun werkterrein en veranderden zij in bierhandelaren.”
Ommekeer
Die ontwikkelingen hadden uiteraard gevolgen voor het aantal brouwerijen. Waren er in Nederland rond 1870 nog zo’n 2.000 brouwerijen, in 1970 was er sprake van zeven conglomeraten van brouwerijen die voor 99% pils maakten. Rond die tijd kwam ook de ommekeer met de opkomst van de eerste nieuwe speciaalbieren uit België. “Er was een explosie van nieuwe smaken en bierstijlen, waardoor er overal weer brouwerijtjes uit de grond werden gestampt,” weet Arjan Bakx. “Inmiddels telt Nederland weer zo’n 900 brouwerijen, vaak met eigen proeflokalen. In Zundert hebben we ook weer vier brouwerijen. Je ziet ook steeds meer biergilden ontstaan. Er zit een heel stuk cultuur en beleving in bier. Het verbroedert. Dat zie je ook bij de bezoekers aan deze tentoonstelling.”
Enthousiast
Die bezoekers tonen zich, getuige de reacties in het gastenboek, uiterst enthousiast over de expositie. Om met de woorden van één van hen te spreken: ‘Ik ben hier dronken geworden van de informatie’. Voor wie overigens verwacht dorstig te worden van de tentoonstelling: er kan tegen betaling ook worden ingeschreven voor een proeverij in de lokale horeca. De expositie in De Weeghreyse loopt nog tot en met 26 juni. Surf voor meer informatie naar www.deweeghreyse.nl.
