‘Een Suikerbieten sage’ eert Zeeuws cultureel erfgoed

COLIJNSPLAAT - Met haar oma trots toekijkend heeft fotografe Janne van Gilst in zorgcentrum Cleijenborch in Colijnsplaat ‘Een Suikerbieten sage’ geopend. Deze expositie, die het Zeeuwse erfgoed van de suikerbiet eert, maakte Van Gilst samen met de leerlingen van de plaatselijke basisschool Het Stelleplankier. Zij spraken ouderen, onder wie Van Gilsts oma, over hun herinneringen aan de suikerbietenteelt. “Deze tentoonstelling is een mooi voorbeeld van hoe kunst verbindt”, zei de Noord-Bevelandse cultuurwethouder Yvonne Maas, die de expo met kinderburgemeester Noor opende. In januari reist een uitgebreide versie van ‘Een Suikerbieten sage’ door naar de bibliotheek in Middelburg.

De tentoonstelling is ontstaan door een foto-opdracht die Janne van Gilst vorig jaar kreeg van de ZB Bibliotheek van Zeeland. De Beeldbank Zeeland van de ZB bevat al foto’s van het suikerbietenerfgoed vanaf de jaren vijftig uit de collectie van het Landbouwcentrum. Daar komen nu nieuwe foto’s van Van Gilst bij. De in Colijnsplaat geboren en getogen fotografe wilde graag een educatief project van de opdracht maken en zo leerden de kinderen van Het Stelleplankier de afgelopen vijf weken over de geschiedenis en teelt van de suikerbiet en maakten er suiker en kunst van. Ze ontdekten dat het loof een prima ingrediënt is voor verf en zelfs voor foto’s. Van Gilst verzorgde een workshop anthotypie, een oude fotografietechniek. Op vellen papier bedekt met sap van suikerbietenloof legden de kinderen negatieven en plaatsten die voor het raam. Door het zonlicht verbleekte het sap, waardoor een afbeelding ontstond. Die zijn nu te zien in de sage.

‘Suukerpee’

De kinderen bezochten ouderen in Cleijenborch om via hun herinneringen te leren over het suikerbietenerfgoed. Al anderhalve eeuw wordt dit gewas verbouwd in Zeeland en het erfgoed is nog springlevend op Noord-Beveland, dat haar bijnaam ‘Peeland’ dankt aan de ‘suukerpee’. In deze periode worden ze weer volop van het land gehaald. Van Gilsts oma is een echte ‘Peelandse’ en bij de opening bedankte de fotografe haar voor de inspiratie voor dit project. Opgroeiend in een boerenfamilie kreeg ze veel nostalgische verhalen mee over de suikerbietenteelt. “Vroeger was het hele dorp bij de teelt betrokken”, leerde Van Gilst als klein meisje. Landbouwhaventjes, zoals bij Geersdijk, herinneren nog aan de tijd dat de bieten alleen over het water konden worden verhandeld. Met paard en wagen werden ze naar het dichtstbijzijnde haventje vervoerd. “De bietenboten waren een happening in het dorp”, kreeg Van Gilst ook mee. Met het aansluiten van Noord-Beveland op het provinciale wegennet via de Zandkreekdam (1960), Veerse Gatdam (1961) en Zeelandbrug (1965) werden de bietenhaventjes overbodig.

Boerin

Van Gilst woont nu bij Kamperland in de boerderij van haar grootouders. “Ik ben vroeger boerin geweest”, vertelt mevrouw Leendertse. “In 1966 verhuisden wij naar de boerderij. We verbouwden suikerbieten in de Onrustpolder. In die tijd werden daar al eenvoudige machines bij gebruikt en dat is zachtjes aan verder uitgebreid. Mijn man bracht de suikerbieten met de tractor naar het haventje in Kamperland. Vandaar gingen ze naar de fabriek in Dinteloord, waar er suiker en stroop van werd gemaakt. Janne had als kind al veel belangstelling voor de suikerbieten. Ik vind het heel mooi dat ze er een expositie over heeft gemaakt en dat die nu hier te zien is.”

Behouden

Tot 15 januari wordt ‘Een Suikerbieten sage’ tentoongesteld in Cleijenborch. Daarna wordt de expo aangevuld met oude foto’s en is dan van 20 januari tot 6 april te zien in de bibliotheek in Middelburg. De foto’s worden opgenomen in de Beeldbank Zeeland en daarmee komt Van Gilsts wens uit. “Met dit project wil ik de kennis van de suikerbietenteelt en de cultuur ervan vastleggen, zodat het niet verloren gaat.”
Bij de opening refereerde wethouder Maas aan het jubileum van de jaarlijkse Bietentocht. Hierbij laden oude zeilschepen een symbolische hoeveelheid bieten en varen langs havens in Zeeland en Noord-Brabant. “Volgend jaar vindt de Bietentocht voor de 25e keer plaats. Het zou mooi zijn als deze lessen dan ook op andere scholen worden gegeven.”