Rubriek Goes Gezien: Godin in ‘mensengedaante’

Hier is ze dan: Ceres aan de Oostvest. Het is geen beroemdemensenstandbeeld, laat staan een gewonemensenstandbeeld. Dit is een godin in mensengedaante! Op die mensengedaante is wel wat af te dingen, want haar proporties zijn bijzonder: enorme heupen, erg smalle schouders, weinig boezem, kort bovenlijf ten opzichte van het onderlijf, terwijl haar lengte (2.05 meter) zeer bovengemiddeld is. Dat kan allemaal de bedoeling zijn geweest, want de dame symboliseert als Romeinse godin hier landbouw, vruchtbaarheid en moederliefde. Dat verklaart in ieder geval de heupen. In haar handen heeft ze graanhalmen en een appel. Met dat laatste neemt ze de honneurs waar voor haar collegaatje Pomona, godin van de fruitteelt. Van veeteelt geen spoor.

Ceres (1954) is gekleed in iets straks en langs, te zien aan een randje boven de boezem en wat plooien rond haar enkels. Als ze een paar jaar eerder was neergezet, was Godfried Bomans met zijn commissie vast een keer langs geweest om een oordeel te vellen over de onzedelijkheid van het beeld (een lezing uit 1952, gebundeld in Capriolen, 1953). Bomans: ‘Een beeld dat niets aanheeft, is een vies beeld. Naarmate het echter, als is het nog zo schaars, gekleed is, wordt het steeds minder vies, tot we tenslotte met echte kunst te maken hebben.’ De commissie liet Griekse en Romeinse beelden meestal buiten beschouwing: ‘Het is in die landen warmer dan hier en de mensen wisten toen nog niet beter.’ Dat zou dus een gelukje voor onze Ceres geweest zijn, want haar kledij zou bij de commissie vast de indruk hebben gewekt ‘dat daaronder nog iets zit’.

Het bronzen beeld van Philip ten Klooster uit Veere was een geschenk van Goes aan de Zeeuwse Landbouw Maatschappij – toen gevestigd in het Landbouwhuis op de Grote Markt – om te tonen dat de relatie tussen de stad en ‘de boeren’ zo goed was. De ZLM onthulde het beeld, zei hartelijk dankjewel en vroeg gelijk of de stad voor het onderhoud wilde zorgen. Je hebt een goede relatie of niet, nietwaar? Het is op z’n minst wonderlijk dat in het tamelijk gereformeerde Goes van de jaren ’50 gekozen werd voor een heidense godin. Waarom niet een bijbels beeld van de arme vreemdeling Ruth, die al kruipend over een gedorste akker de restjes van het agrarisch grootkapitaal vergaart? Dat had het belang van landbouw veel duidelijker gemaakt dan dit zinnebeeld. Ook al lijkt Ceres op de foto dan over te lopen van moederliefde.

Tekst en foto: Arend van der Wel