Rubriek Goes Gezien: Wie was Mattheus Smalleganges eigenlijk?

In een Goessche Courant uit 1921 kwam ik toevallig tegen dat het raadslid Constandse in een gemeenteraadsvergadering vroeg om ‘meer toezicht op de spelling der naambordjes’. Helaas ontbreken deze straatnamen in het artikel. Maar welke nieuwe straten aanvankelijk dubieus gespeld waren, doet er nu niet toe. Want de kwestie is uiteindelijk goed gekomen; straks leest u hoe dat ging. 

Zo’n oog voor detail van raadslid Constandse kunnen we altijd gebruiken. Kijk ‘s naar de drie straatnaambordjes op de foto. Met één is iets wonderlijks aan de hand. Heel goed: het middelste. Want wie was Mattheus Smalleganges? Die heeft nooit bestaan. Zonder de laatste s bestond hij wel: die Mattheus was een Goesenaar die landelijk beroemd werd door zijn beschrijving van onze provincie in zijn Nieuwe Cronyk van Zeeland uit 1696. In Middelburg heb je overigens de M. Smallegangehof (zonder tussen-s); hij woonde daar als jongeling. Maar waar komt dan bij ons in ’s hemelnaam die tussen-s vandaan? Die is toch helemaal niet nodig voor de uitspraak?

Klopt. Andere eigennamen die eindigen op e (of andere klinker) en het ook geschopt hebben tot straatnaam, hebben die tussen-s ook niet: Willem Zelleweg, Livingstoneweg, J.D. van Mellestraat en zo verder. De officiële straatnaam Mattheus Smallegangesbuurt is vastgesteld in een tijd (1875) waarin nog vrijelijk met de tussen-s werd omgesprongen. Taal is nu eenmaal een veranderlijk fenomeen, dat pas later strakker werd gereglementeerd. Toch blijft die tussen-s een lastig iets, omdat het in feite geen spellingkwestie is, maar te maken heeft met onze uitspraak. We staan hier met onze rug naar een brug die bijna iedereen als de Sint Maartensbrug schrijft of uitspreekt. Terwijl op die brug zelf heel duidelijk Sint Maartenbrug staat, zonder tussen-s. Cornelis Dekker, in zijn standaardwerk uit 2002 over Goes tot 1577, wist wel raad met de kwestie. Hij schreef consequent en eigenwijs over de ‘huidige Smallegangebuurt’. En dat zijn vast geen tikfoutjes van deze precieze historicus, wiens nagedachtenis overigens wel een straatnaam verdient, uiteraard ook zonder tussen-s.

Terug naar het begin, naar het kritische raadslid Constandse. De burgemeester antwoordde dat het hem ook al was opgevallen (jaja), maar dat de gemeentearchivaris hem had verzekerd dat de spelling juist was. En vervolgens meldt de courant: ‘Een onderzoek zal worden ingesteld’. En zo geschiedde. Een poosje later deelt de courant mee - zonder verder een tip der sluier op te lichten - dat de foutieve ‘bordjes der straatnamen’ door goede zullen worden vervangen. Toch!

Tekst en foto: Arend van der Wel