Rubriek Goes Gezien: Hogels voor de vogels?

We beginnen het nieuwe jaar op hoog niveau. Wat een pinakel is, weet u misschien wel. Er staan er minstens vijf op de foto. Maar wat een hogel is? Er staan er heel veel op de foto. Het zijn de horizontale uitsteeksels aan de pinakels, oneerbiedig wel aangeduid als ‘frutsels’. Samen geven pinakels en hogels een gotische kerk, zoals onze Grote of Maria Magdalenakerk, die kenmerkende uitstraling.

Afhankelijk van de grootte van een pinakel kunnen hogels drie tot vijftig centimeter groot zijn. Vorig jaar las ik iets over de uitgebreide restauratie van de Domtoren in Utrecht, gestart in 2019, en zo ontdekte ik het bestaan van hogels. Ook de zand- of tufstenen hogels daar - meest in de vorm van boomblad of bloem - worden stuk voor stuk gerestaureerd. Dat gebeurt onder leiding van het Middelburgse architectenbureau Rothuizen Erfgoed.

Maar wij hebben dus ook hogels! De Goese pinakels-met-hogels dateren van circa 1620. Ze zijn tijdens een grote restauratie in de jaren ‘20 van de vorige eeuw vervangen door nieuwe exemplaren. Dat was hard nodig, want volgens een rapport uit die tijd waren ze in zeer slechte staat; zo was er ‘onlangs een stuk pinakel op het kerkhof geslingerd’ (dat lag toen nog deels rondom de kerk). Het verhaal gaat dat die nieuwe pinakels en hogels zo maagdelijk grijswit waren, dat ze met modder werden ingewreven om niet al te zeer uit de toon en op te vallen.

Deze foto is in 2009 gemaakt vanuit de klokkentoren (dakruiter) van de kerk. Gewone mensen stijgen niet zo makkelijk tot die hoogte, dus heb ik met beide voeten op de grond met een verrekijker nu ‘s niet naar vogels, maar naar hogels staan turen. Ik kom er toch niet goed achter of ze bloesems en blaadjes voorstellen of dat het abstracte versierselen zijn. In ieder geval variëren ze nogal.

Je kunt je afvragen waarom hogels destijds zijn gemaakt, met de hand gehakt zelfs. Want wij stervelingen zijn ons niet of nauwelijks van hun bestaan bewust. Een mooie gedachte is wel dat godshuizen niet zomaar voor ons zijn gebouwd, maar juist voor het Opperwezen. Hoe dan ook, de vogelen des hemels genieten vast wel van de hogels. Maar het zal me hogelijk verbazen als na dit stukje niet ook veel mensen, wandelend door de Korte Kerkstraat of de Singelstraat, de blik opwaarts richten, onze eigen hogels waarnemen en ze voortaan prachtig vinden.

Tekst: Arend van der Wel. 
Foto: Frank de Klerk, Gemeentearchief Goes.