Goes Gezien: Afgetopte zuivelhistorie

Begin april ging de fabrieksschoorsteen van Arnemuiden neer. Tachtig jaar oud, 52 meter hoog, niet nuttig meer en gevaarlijk: er viel soms zomaar een baksteen uit. Daarmee veranderde de Arnemuidense skyline drastisch, maar gelukkig: de hervormde kerk en de molen staan er nog.

Bij dit nieuws moest ik denken aan onze eigen schoorsteen: de Andia-schoorsteen aan de Marconistraat, naast het stadskantoor. Stel dat die opgeblazen zou worden, hoeveel verandert de Goese skyline dan? Vanaf de N256 is de Andia-schoorsteen goed te zien, al moet je wel even zoeken omdat-ie in het niet valt bij de andere Goese hoogtepunten. Eind jaren ’70 werd deze fabrieksschoorsteen namelijk ‘afgetopt’, zoals dat modieus heet. Dat is wel te zien aan de rafelrand bovenaan en bovendien betekent ‘Andia’ niks; we missen wat witte letters erboven. Opmerkelijk hoeveel mensen denken dat er ooit ‘Zeelandia’ stond, zelfs al hebben ze net op het Hollandiaplein geparkeerd.

De landelijk opererende zuivelfabriek Hollandia opende in 1951 een ‘melkontvangstation’ in Goes, op een gloednieuw industrieterrein. De ‘melkfabriek’ lag aan de Pasteurstraat. Toch werd de melk er niet gepasteuriseerd, maar van daar getransporteerd naar West-Brabant, waar de melk klaargemaakt werd om door de melkboer verkocht te worden. Toch moet in Goes de melk wel ietwat behandeld zijn, anders was zo’n fabrieksschoorsteen niet nodig. Die schoorsteen van 35 meter hoog en met de merknaam in witte baksteen aan twee kanten goed zichtbaar, stond naast het gebouw. Begin jaren ’70 werd Hollandia overgenomen door Nestlé en vervolgens door Menken. In 1975 bleek de Goese vestiging overbodig. Het gebouw kreeg een andere bestemming en er werd van alles aangebouwd. De schoorsteen werd met een derde ingekort, waarschijnlijk om niet het risico te lopen dat-ie ooit zomaar om zou vallen, en helemaal netjes slopen is ook zo’n werk, nietwaar? En nu staat er dus een afgetopte schoorsteen, een leuk oud fabrieksgebouwtje – als je goed kijkt – en een verwaarloosde aanbouw van enorme omvang, nu ook met kapotte showroomruiten. 

Een groot bord vertelt dat het gebouw/perceel is verkocht, dus we zijn allemaal benieuwd wat er straks verschijnt, daar. Wordt het als industrieel erfgoed in stand gehouden of gaat de beuk erin? Wie weet wordt er over deze kwestie flink wat afgetobd. Mijn kleindochter, zeven jaar en nooit te beroerd om wie dan ook te adviseren: “Echt jammer als die schoorsteen weggaat. Kunnen ze er niet een leuke winkel of restaurant omheen bouwen?”

Tekst en foto: Arend van der Wel