De bestuurders van de voormalige kernen

MOERDIJK - Omdat de voormalige gemeentehuizen in Moerdijk op zijn, hebben we deze historische rubriek omgedoopt tot Uit de Canon van Moerdijk. In 2012 werd deze canon samenstelt door de Stichting Cultuur Moerdijk. Hij bestaat uit 48 vensters en evenzoveel onderwerpen. Deze onderwerpen worden behandeld in een boek maar ze zijn ook op het internet te vinden. Het eerste venster dat wij hier in samenvatting weergeven gaat over de bestuursters van dit gebied. Het is geschreven door burgemeester Jack Klijs en aangevuld uit andere bronnen.

"En de aarde was woest en ledig" is een van de eerste zinnen uit de Bijbel. Bijna hetzelfde kan gezegd worden van het gebied waar nu de gemeente Moerdijk ligt. Het was hier 1000 jaar geleden nog een grote moerasvlakte omgeven door het Hollands Diep en de Mark. Namens de graven van Holland waren hier de heren van Strijen de baas. Die verdienden hier geld aan het moeren van de turf. Het zout dat hieruit ontstond werd vanuit Niervaart afgevoerd naar het hoger gelegen Zevenbergen. In 1357 kreeg Niervaart stadrechten.

Sint-Elisabethsvloed

In 1420 trof een grote brand Niervaart en een jaar later vaagde de St. Elisabethsvloed het stadje van de kaart. Aan het begin van de zestiende eeuw kwam het gebied, door vererving in handen van Willem van Oranje en zijn familie. Willem zag wel brood in het ondergelopen gebied en liet het indijken. Ook liet hij de vestingstad Klundert bouwen. In 1563 bezocht de prins met zijn vrouw Anna van Saksen de stad en tot 1881 waren de landerijen rond Klundert bezit van de Oranjes. Daarna van de staat.

Zevenbergen

In 1290 ging het leen van Zevenbergen over naar de neef van Willem van Strijen Willem Hugemanszoon. Hij werd de eerste heer van Zevenbergen. Het huis Strijen verloor langzaam aan invloed en dat resulteerde erin dat de stad werd ingenomen door Hertog Jan de derde van Brabant. Hij gaf de stad stadsrechten. De heren van Zevenbergen werden verbannen maar ze keerden terug zodat de stad weer onderdeel werd van het graafschap Holland. In 1421 werd de stad door de St. Elisabethsvloed een eiland. Het raakte in verval. In 1427, tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten, werd het kasteel 14 weken lang belegerd. Filips de Goede, de hertog van Bourgondië, nam de stad in, in zijn strijd met Jacoba van Beieren in. Tot 1648 had Zevenbergen zijn eigen heren en vrouwen.

Huis Arenberg

Dat waren achtereenvolgens die van het huis van Arenberg en Amalia van Solms. Later is de stad overgegaan naar de prinsen van Oranje-Nassau. In 1795 werd het stelsel van heerlijkheden afgeschaft en werd Zevenbergen een gemeente. In 1805 werd het onderdeel van Bataafs Brabant en bij het herstel van het Koninkrijk der Nederlanden werd Zevenbergen bij Noord-Brabant gevoegd. Dat betekende dat de grens tussen Zuid-Holland en Brabant ruim 20 kilometer naar het noorden opschoof.

Fijnaart

Uit het bovenstaande blijkt dat er in de loop der tijden nogal wat machtswisselingen plaats vonden. Een dan hebben we het nog niet eens over de Franse tijd tussen 1795 en 1813 en de Duitse bezetting tussen 1939 en 1945. Omdat de diverse machthebbers vaak niet over het hele gebied de lakens uitdeelden zitten er tussen de vijf hoofdkernen flinke verschillen. Zo viel Willemstad eeuwenlang onder de Oranjes en dat was ook bij Klundert het geval.

Signatuur

Het gevolg daarvan was dat deze kernen een overwegende protestante signatuur hebben en Zevenbergen en Standdaarbuiten een Katholieke. Fijnaart valt daar tussenin. Het gors Finere werd in 1380 onder andere door de heer van Breda droog gelegd maar ook hier gooide de vloed van 1421 roet in het eten. Pas in 1548 ontstond het dorp Fijnaart. De mensen van het Markiezaat van Bergen op Zoom hadden toen de macht. Eigenlijk en schijnmacht omdat van 1482 tot 1581 het Huis Habsburg de baas was en tot 1795 zelfs van Brabant.

Standdaarbuiten

Ook Standdaarbuiten viel onder Bergen op Zoom maar omdat dit in 1529 gestichte dorp op de grens lag tussen het graafschap Holland en het markiezaat vonden er hier nog wel eens schermutselingen plaats. Dat laatste was eigenlijk in de zestiende en zeventiende eeuw in dit hele gebied het geval. Dit omdat de vestingsteden Klundert en Willemstad door Willem van Oranje waren gesticht als buffer tussen Holland en de Spaanse troepen. De ene keer werden de kernen geplunderd door de Spaanse troepen en de andere keer door de Staatse of de Geuzen.

Schout en schepenen

Ondanks al het bovengenoemde gedoe moesten de vijf kernen natuurlijk ook plaatselijk bestuurd worden. Dat gebeurde door de schout en schepenen, de huidige burgemeesters en wethouders. Tot 1811 waren dat meestal mensen uit de gegoede burgerij of ambachtslieden. Ze kwamen, zoals nu vaak gebeurd, bijna nooit van buiten. Het was dus eigen volk. In Klundert waren in een bepaalde periode zelfs twee burgemeesters, een burgemeester voor binnen de wallen en een voor buiten. Tot 1997 had elk van de vijf bovengenoemde kernen zijn eigen burgemeester, wethouders, raad en stadhuis. Henk den Duijn werd in 1997 de eerste burgemeester van de fusiegemeente Zevenbergen en even later van de gemeente Moerdijk.